Học cách tận hưởng tuổi già thành công

Già đi không có nghĩa là dừng lại, mà là bắt đầu một chặng hành trình mới – chậm hơn, sâu sắc hơn và đầy ý nghĩa.

Tuổi già: Không chỉ sống lâu, mà là sống sâu

Khi bước qua tuổi 70, danh ca người Pháp Maurice Chevalier từng hóm hỉnh: “Cũng ổn, nếu so với lựa chọn còn lại.” Câu trả lời dí dỏm ấy chạm đến một sự thật: già đi là điều không thể tránh, nhưng già đi thế nào mới là điều quan trọng.

Không ít người nghĩ rằng tuổi già là thời điểm để nghỉ ngơi, buông xuôi, và “sống cho qua ngày”. Nhưng góc nhìn từ tâm lý học cho thấy, một tuổi già hạnh phúc không đến từ việc làm ít lại, mà là sống nhiều hơn – nhiều kết nối, nhiều mục đích, nhiều trải nghiệm – trong giới hạn của chính mình.

Dưới đây là bốn chữ C mà theo nhà tâm lý học Jeffrey S. Nevid, là chìa khóa giúp bạn bước vào tuổi già một cách vững vàng và trọn vẹn:

1. Challenge – Thử thách

Một người đàn ông 75 tuổi, sau khi nghỉ hưu, bắt đầu học vẽ. Ông chưa từng cầm cọ suốt 7 thập kỷ, nhưng mỗi sáng đều háo hức chờ đến giờ học. Một năm sau, ông tổ chức triển lãm cá nhân đầu tiên.

Thử thách không phải là đặc quyền của tuổi trẻ. Ngược lại, càng lớn tuổi, việc đặt ra thử thách phù hợp lại càng cần thiết để giữ cho tinh thần minh mẫn và trái tim nhiệt huyết.

Bạn có thể không còn sức leo núi, nhưng hoàn toàn có thể thử tập yoga, học chơi ukulele, viết hồi ký, hoặc đơn giản là học cách dùng điện thoại thông minh để gọi video cho cháu nội.

Các nghiên cứu chỉ ra rằng người già duy trì hoạt động thường xuyên và có lịch sinh hoạt rõ ràng sẽ có trí nhớ tốt hơn và cảm xúc ổn định hơn so với người sống buông trôi (Smagula et al., 2022).

2. Connection – Kết nối

Cô Lan, 68 tuổi, sau khi chồng mất, từng rơi vào trầm cảm. Nhưng rồi bà quyết định tham gia một câu lạc bộ dưỡng sinh ở công viên gần nhà. Từ một người sống khép kín, giờ bà trở thành người sôi nổi nhất nhóm, tổ chức cả tiệc sinh nhật cho các cụ trong câu lạc bộ.

Kết nối là nhu cầu cơ bản của con người – và không vì tuổi già mà nhu cầu đó giảm đi. Khi bạn bè dần thưa vắng, con cháu bận rộn, thì việc tìm kiếm cộng đồng mới, tham gia các hoạt động xã hội, hay chỉ đơn giản là gọi điện tâm sự với một người bạn cũ cũng có thể làm nên khác biệt.

Cô lập giết chết tuổi già nhanh hơn bất kỳ căn bệnh nào. Sự cô đơn có liên hệ đến nguy cơ mắc các bệnh như Alzheimer, trầm cảm và bệnh tim mạch. Trong khi đó, kết nối xã hội tốt giúp kéo dài tuổi thọ, nâng cao chất lượng sống (Slatcher & Selcuk, 2017).

3. Control – Kiểm soát

Ông Bình, 72 tuổi, sau một cơn đột quỵ nhẹ, đã quyết định thay đổi toàn bộ lịch sinh hoạt: ăn uống lành mạnh, tập thể dục nhẹ nhàng, ngủ đủ giấc, và mỗi tuần đều đọc một quyển sách. Dù không thể điều khiển bệnh tật, ông vẫn có thể làm chủ cách mình sống.

Tuổi già khiến ta nhận ra: có những điều ta không thể kiểm soát – như thời gian, bệnh tật, hay sự ra đi của người thân. Nhưng ta vẫn có thể kiểm soát được rất nhiều điều: ăn gì, chơi với ai, làm gì mỗi ngày.

Tư duy của trường phái Khắc kỷ cổ đại nhấn mạnh rằng, hạnh phúc đến từ việc nhận biết ranh giới giữa điều ta có thể thay đổi và điều ta cần buông bỏ.

Hãy đặt tay lên tay lái cuộc đời mình – dù đường không còn phẳng, xe không còn mới, nhưng bạn vẫn có thể chọn hướng đi.

4. Compensation – Bù đắp

Bà Hồng, 80 tuổi, từng rất yêu việc nấu ăn, nhưng tay giờ đã yếu, mắt không còn tinh. Bà không nấu được mâm cỗ như xưa, nhưng vẫn có thể làm món chè sen cho con cháu mỗi dịp cuối tuần – chỉ khác là cần thêm chiếc kính lúp và nồi nấu điện.

Bù đắp không có nghĩa là từ bỏ. Nó là nghệ thuật thay thế một cách khôn ngoan – khi cơ thể và trí tuệ không còn như xưa, ta học cách tìm phương án khác để tiếp tục sống ý nghĩa.

Không nhớ được nhiều? Hãy ghi chú. Không còn chạy bộ? Hãy đi bộ quanh vườn. Không còn chăm sóc nhà cửa giỏi như trước? Hãy nhờ người giúp việc, hoặc đơn giản là dọn từng góc nhỏ mỗi ngày.

Bù đắp cũng là cách để tiếp tục yêu đời, không bị ám ảnh bởi sự mất mát của tuổi tác, mà trân trọng từng điều ta vẫn còn giữ được.

Tuổi già – Hành trình của lòng can đảm

Già đi không phải là quá trình xuống dốc, mà là một chặng leo dốc khác, nơi bạn không còn chạy, mà đi từ tốn hơn, vững chãi hơn – và nhìn đời thấu đáo hơn.

Câu nói “tuổi tác chỉ là con số” có thể nghe sáo rỗng, nhưng vẫn đúng: bạn có thể 80 tuổi trên giấy tờ, nhưng ấm áp như tuổi 30 trong lòng con cháu, dũng cảm như tuổi 20 khi bắt đầu một việc mới, và chín chắn như một cây đại thụ trong mắt cộng đồng.

Hãy bước vào tuổi già với thử thách, kết nối, kiểm soát và bù đắp – bốn chiếc la bàn nhỏ để bạn định hướng hành trình sống trọn vẹn, đến tận phút cuối cùng.

Biên tập theo bài gốc từ Psychology Today