Làm sao để từ chối những điều mình không muốn

Trong cuộc sống, không ít lần chúng ta rơi vào thế khó khi phải nói “không”, dù trong lòng không muốn nhận lời. Sự cả nể, ngại làm mất lòng đôi khi khiến ta đánh đổi thời gian, công sức cho những việc không mong muốn, thậm chí trở thành đối tượng bị lợi dụng. Vì vậy, kỹ năng từ chối đúng lúc là điều cần thiết.

Chị Hằng, 36 tuổi, làm nhân sự cho một công ty truyền thông tại TP.HCM, thường xuyên rơi vào tình trạng… “giúp dùm cho lẹ”. Từ việc sửa bài giúp đồng nghiệp, viết báo cáo thay cho trưởng nhóm, đến việc tham gia các buổi họp “không liên quan nhưng thiếu người”, chị đều gật đầu. Kết quả là, chị luôn tan sở muộn, về nhà trong trạng thái kiệt sức, con cái bị bỏ bê, chồng cũng không hài lòng.

Một lần, chị được giao chuẩn bị đề xuất cho một dự án lớn. Nhưng vì đang giúp đồng nghiệp làm báo cáo, chị trễ deadline chính của mình. Hậu quả là chị bị nhắc nhở, trong khi người được giúp thì… quên luôn lời cảm ơn.

“Tôi nhận ra, không ai nhớ mình đã giúp họ bao nhiêu. Nhưng chỉ cần mình từ chối một lần, thì lại bị cho là ích kỷ”, chị Hằng tâm sự. “Nhưng rồi tôi học cách nói ‘không’. Không phải để lạnh lùng, mà để được sống đúng với khả năng và ưu tiên của mình.”

Câu chuyện của chị Hằng không hề hiếm. Trong xã hội Á Đông, nơi giá trị cộng đồng và sự cả nể được đề cao, việc từ chối một lời đề nghị – dù nhỏ nhặt – cũng dễ khiến ta cảm thấy tội lỗi. Nhưng thực tế, biết nói “không” đúng lúc là một trong những kỹ năng quan trọng nhất của người trưởng thành.

Vì sao ta khó từ chối?

Trong chương trình Câu Chuyện Cuộc Sống, thạc sĩ Đinh Văn Mãi – Trường Đại học Văn Lang, “nhiều người ngại từ chối vì sợ bị đánh giá là không tốt, ích kỷ, hoặc lo làm mất lòng người khác. Nhưng miễn cưỡng nhận lời trong khi bản thân không sẵn sàng lại dễ dẫn đến căng thẳng, kiệt sức, thậm chí gây rạn nứt mối quan hệ khi không thể hoàn thành cam kết”.

Nguyễn Trung Hiếu – một nhân viên công nghệ tại TP.HCM – chia sẻ rằng anh chỉ cảm thấy bứt rứt khi từ chối một điều mà lẽ ra mình có thể giúp. Nhưng nếu là điều không chính đáng hoặc không phù hợp với nguyên tắc sống, anh sẵn sàng nói “không”.

“Tôi học được rằng, không ai có quyền buộc bạn phải hy sinh thời gian, sức khỏe hay giá trị cá nhân để làm hài lòng họ. Bạn không nợ ai một lời ‘vâng’ cho những điều khiến mình tổn thương”, anh Hiếu chia sẻ.

Từ chối là cách tôn trọng chính mình

Theo bà Phan Tường Yên – GĐ Tâm lý & Hành vi TC – Saigon Psychub, một lời từ chối không đồng nghĩa với việc chối bỏ mối quan hệ hay tình cảm. Ngược lại, đó là cách mỗi người thiết lập ranh giới cá nhân lành mạnh, bảo vệ thời gian, cảm xúc và năng lượng của mình.

“Người biết từ chối tốt là người có thể nói ‘không’ một cách an toàn, không lo mất lòng, vẫn giữ được sự chuyên nghiệp và mối quan hệ tích cực,” bà Yên chia sẻ. “Tôi cũng học cách hiểu rằng: khi ai đó từ chối, họ chỉ từ chối một đề nghị cụ thể – không phải từ chối con người tôi.”

Vậy, làm sao để nói “không” mà không làm mất lòng?

Dưới đây là một số mẹo nhỏ nhưng hiệu quả để bạn luyện tập kỹ năng từ chối một cách khéo léo:

1. Hiểu rõ giới hạn bản thân

Trước khi nói “có”, hãy tự hỏi: Mình có thực sự muốn không? Có đủ thời gian, sức khỏe, tinh thần không? Nếu nhận lời, có ảnh hưởng đến công việc và cuộc sống riêng không?

Việc hiểu rõ ưu tiên và giới hạn của mình giúp bạn dễ dàng đưa ra quyết định mà không bị cuốn theo cảm xúc tức thời.

2. Từ chối bằng cách khẳng định điều bạn có thể làm

Thay vì “Không, tôi không giúp được đâu”, bạn có thể nói:

• “Hiện tại tôi đang bận với công việc A, nên không thể đảm nhận thêm. Mong bạn thông cảm.” 
• “Tôi chưa thể nhận lời ngay lúc này, nhưng nếu bạn cần góp ý sau đó, tôi sẵn lòng hỗ trợ.” 

Cách nói này vừa rõ ràng, vừa thể hiện tinh thần hợp tác.

3. Chọn thời điểm và cách nói phù hợp

Tránh từ chối một cách vội vàng hoặc trong lúc căng thẳng. Hãy lắng nghe kỹ đề nghị, cho người kia cảm giác được tôn trọng, sau đó nhẹ nhàng đưa ra phản hồi.

Bạn cũng có thể hoãn lại quyết định nếu chưa sẵn sàng:

• “Cho mình suy nghĩ thêm một chút được không?” 
• “Mình cần xem lại lịch trình rồi phản hồi sớm cho bạn nhé.” 

4. Giữ lập trường, đừng bị lay động

Người hay cả nể thường dễ bị thuyết phục sau một – hai lời nài nỉ. Hãy nhớ: từ chối không khiến bạn trở thành người xấu. Đôi khi, đó là cách duy nhất để bạn giữ được giá trị và sự tỉnh táo trong cuộc sống.

5. Tập nói “không” từ những điều nhỏ

Từ chối đi ăn ở quán không thích, không nhận thêm việc ngoài giờ, không tham gia những buổi tụ tập không cần thiết – tất cả đều là bước đầu để bạn luyện tập kỹ năng từ chối mà không áy náy.

Kết luận: “Không” là một câu trả lời đầy yêu thương

Nói “không” không phải là dập tắt sự tử tế, mà là biết dùng nó đúng nơi, đúng lúc. Biết từ chối là biết yêu thương bản thân – một cách có trách nhiệm và đầy tỉnh táo.

Khi bạn giữ được ranh giới của mình, người khác cũng học được cách tôn trọng bạn. Và nếu ai đó rời đi chỉ vì bạn không thể làm hài lòng họ mọi lúc, thì đó có lẽ không phải là người bạn cần giữ trong đời.

Bởi cuối cùng, bạn không thể làm mọi người vui lòng – nhưng bạn có thể sống hài lòng với chính mình.

Câu Chuyện Cuộc Sống phát sóng vào lúc 19:50 Thứ Ba, Thứ Năm và Thứ Sáu hàng tuần trên kênh THVL1.