Sau vài năm gắn bó với bếp nóng trong một nhà hàng Âu, Hoàng Hải bất ngờ quyết định xin nghỉ việc. Thông tin ấy khiến ông nội Vũ Thanh khá bối rối, bởi ông từng chứng kiến cháu trai hừng hực đam mê với nghề bếp. Trước sự thắc mắc của ông, Hải thẳng thắn chia sẻ:
“Con vẫn yêu nghề, nhưng con muốn làm freelancer – người làm việc tự do. Con muốn chủ động thời gian, vừa nhận nấu tiệc theo yêu cầu khách hàng, vừa mở lớp dạy nấu ăn, cả trực tiếp lẫn trực tuyến. Con không thích bị bó buộc bởi một lịch làm việc cố định.”
Nghe vậy, dì Hồng Trang tỏ ra lo lắng: “Làm tự do thì bất định lắm. Con vốn là đầu bếp Âu, nhưng nhỡ khách đặt món Á thì sao? Có khi con phải nhận cả những việc trái sở trường.” Hải chỉ mỉm cười: “Nếu trong khả năng, con vẫn sẽ nhận. Nhưng con tin quan trọng nhất là giữ đam mê và không ngừng học hỏi. Chỉ khi đó con mới có thể đứng vững với lựa chọn của mình.”
Freelancer không chỉ là “làm việc thoải mái”
Theo Thạc sĩ tâm lý Nguyễn Hải Uyên, “freelancer” là thuật ngữ chỉ những người làm việc tự do, không thuộc biên chế hay chịu ràng buộc bởi một tổ chức duy nhất. Họ tự quản lý công việc, tự tìm khách hàng và tự chịu trách nhiệm với kết quả công việc của mình.
Điểm hấp dẫn lớn nhất của nghề freelancer chính là sự tự do:
- Tự chủ về thời gian: Có thể linh hoạt sắp xếp, vừa làm việc vừa dành cho bản thân hoặc gia đình.
- Chủ động chọn công việc: Người làm tự do có thể từ chối những dự án không phù hợp và tập trung vào những lĩnh vực mình yêu thích.
- Cơ hội thu nhập đa dạng: Thu nhập tỷ lệ thuận với khối lượng và chất lượng công việc nhận được.
Tuy nhiên, con đường này cũng không ít thách thức:
- Thu nhập bấp bênh: Không có lương cố định, dễ rơi vào tình trạng “tháng dư dả, tháng trắng tay”.
- Áp lực tự quản lý: Không có sếp giám sát, freelancer buộc phải kỷ luật bản thân để duy trì chất lượng công việc.
- Thiếu sự hỗ trợ: Làm việc một mình đồng nghĩa với việc tự giải quyết mọi khó khăn, từ chuyên môn đến giao tiếp khách hàng.
Khi lựa chọn cần nhiều hơn đam mê
Quay lại với câu chuyện của Hoàng Hải, việc chuyển từ đầu bếp trong nhà hàng sang freelancer có thể mở ra cơ hội phát triển cá nhân, nhưng cũng đồng nghĩa với nhiều rủi ro. Thạc sĩ Nguyễn Hải Uyên cho rằng, để theo đuổi con đường freelancer, các bạn trẻ cần chuẩn bị:
- Kỹ năng chuyên môn vững vàng – phải có “chất lượng” để giữ chân khách hàng.
- Kế hoạch tài chính – tích lũy nguồn dự phòng để không bị động khi công việc ít.
- Mạng lưới nghề nghiệp – xây dựng mối quan hệ để tìm kiếm khách hàng, cộng tác viên và cập nhật xu hướng mới.
“Làm freelancer không phải là ‘tự do làm việc nhẹ nhàng’, mà là một hình thức làm việc khác, đòi hỏi bản lĩnh, sự kỷ luật và chiến lược lâu dài”, thạc sĩ nhấn mạnh.
Trong bối cảnh ngày càng nhiều bạn trẻ muốn thoát khỏi guồng máy công việc 8 giờ cố định, freelancer trở thành lựa chọn phổ biến. Nhưng giống như Hoàng Hải, mỗi người cần xác định rõ: tự do luôn đi kèm trách nhiệm. Nếu chỉ theo đuổi sự thoải mái, công việc tự do dễ biến thành sự bấp bênh. Ngược lại, nếu biết quản lý bản thân, có kế hoạch và không ngừng học hỏi, freelancer có thể là con đường dẫn đến sự sáng tạo, độc lập và thậm chí là thành công vượt trội.
Freelancer và nhân viên toàn thời gian – chọn con đường nào?
Trong khi freelancer ngày càng phổ biến, nhân viên toàn thời gian (full-time employee) vẫn là lựa chọn truyền thống và ổn định của đa số người lao động. Đặt lên bàn cân, cả hai hình thức đều có những ưu – nhược điểm rõ ràng:
1. Sự ổn định về thu nhập và phúc lợi
- Nhân viên toàn thời gian: Nhận lương cố định hàng tháng, kèm các chế độ bảo hiểm, thưởng, nghỉ phép và phúc lợi khác. Đây là điểm mạnh lớn nhất, giúp họ an tâm lo cho cuộc sống lâu dài.
- Freelancer: Thu nhập không đều, phụ thuộc vào số lượng dự án. Không có bảo hiểm hay phúc lợi do doanh nghiệp cung cấp, mọi thứ phải tự lo.
2. Tự do và linh hoạt
- Freelancer: Chủ động chọn dự án, quyết định lịch làm việc, có thể vừa làm vừa học hoặc dành thời gian phát triển đam mê cá nhân.
- Nhân viên toàn thời gian: Bị ràng buộc bởi lịch làm việc cố định, khó linh hoạt thay đổi thời gian.
3. Cơ hội phát triển sự nghiệp
- Nhân viên toàn thời gian: Có cơ hội thăng tiến trong tổ chức, được đào tạo bài bản, có đồng nghiệp hỗ trợ. Môi trường làm việc mang tính tập thể, giúp học hỏi từ người đi trước.
- Freelancer: Phát triển sự nghiệp dựa vào năng lực cá nhân, không phụ thuộc vào cấp bậc. Người giỏi có thể nhanh chóng khẳng định tên tuổi, nhưng nếu thiếu định hướng sẽ dễ “dậm chân tại chỗ”.
4. Trách nhiệm và áp lực
- Nhân viên toàn thời gian: Trách nhiệm gắn liền với vai trò trong tổ chức, áp lực đến từ cấp trên và mục tiêu công việc.
- Freelancer: Không có sếp quản lý, nhưng lại chịu áp lực tự quản lý bản thân, tự tìm khách hàng, tự lo hợp đồng và thanh toán. Tính kỷ luật cá nhân cực kỳ quan trọng.
5. Mức độ rủi ro
- Nhân viên toàn thời gian: Ít rủi ro hơn vì có công ty đứng sau, nhưng đôi khi dễ rơi vào cảm giác “an toàn quá mức”, thiếu sự bứt phá.
- Freelancer: Rủi ro cao hơn vì phụ thuộc vào thị trường và khả năng tự xoay xở. Bù lại, sự linh hoạt giúp họ dễ thích ứng với thay đổi và có thể tìm thấy nhiều cơ hội mới.
Chọn hướng đi nào cho mình?
Không thể nói freelancer hay nhân viên toàn thời gian “tốt hơn” một cách tuyệt đối. Câu trả lời nằm ở sự phù hợp:
- Nếu bạn yêu thích sự ổn định, muốn có phúc lợi rõ ràng, thích làm việc trong môi trường tập thể, hãy chọn công việc toàn thời gian.
- Nếu bạn coi trọng sự tự do, sẵn sàng đối mặt với rủi ro, có kỷ luật và khả năng tự quản lý, freelancer có thể là con đường để bạn phát huy tối đa năng lực cá nhân.
Trường hợp của Hoàng Hải cho thấy, freelancer không phải là lựa chọn “chạy trốn” công việc, mà là bước đi có tính toán để phù hợp với cá tính và đam mê. Quan trọng nhất, dù đi theo con đường nào, người trẻ cũng cần trang bị kỹ năng, thái độ làm việc nghiêm túc và một kế hoạch rõ ràng cho tương lai.