Bị so sánh với “con nhà người ta” có thể ảnh hưởng tâm lý trẻ

Tâm lý so sánh thường xuất phát từ mong muốn con mình tốt hơn, có động lực cạnh tranh để trở nên hoàn thiện. Tuy nhiên, điều này lại dẫn đến những tổn thương về mặt cảm xúc đối với trẻ em, nhất là những bé có tâm lý yếu.

Đến với chương trình Điều Con Muốn Nói tập 16, cô bé Khánh Vân đã chia sẻ những cảm nhận của mình khi liên tục bị mẹ so sánh và không đánh giá cao sự cố gắng của bé.

Câu chuyện của bé Khánh Vân: tổn thương vì mẹ hay so sánh với “con nhà người ta”

Ngay từ đầu chương trình, MC Hoàng Oanh và Tiến sĩ tâm lý Lê Thị Linh Trang đã khám phá chiếc hộp bí mật của Khánh Vân. Trong chiếc hộp ấy, bức ảnh của hai mẹ con và dòng chữ “nhìn con nhà người ta kia kìa” hiện lên, kèm theo hình ảnh một đứa trẻ đang khóc nức nở. Khánh Vân nghẹn ngào giải thích rằng sự so sánh khiến em cảm thấy buồn và tổn thương. Em bày tỏ rằng khi không thể kìm nén cảm xúc của mình, chúng sẽ tự nhiên bộc lộ ra bên ngoài.

Gần đây nhất, mẹ Khánh Vân nói với em rằng: “Kìa, nhìn người ta kìa. Ngoại hình của người ta còn đẹp hơn con nữa.” Những lời nói này khiến Khánh Vân im lặng, không phản kháng, nhưng bên trong lại chất chứa nỗi buồn sâu sắc.  

Chia sẻ với MC Hoàng Oanh, bé Khánh Vân cho biết trong những môn con học mẹ không khen môn nào, còn các môn trong trường được 10 điểm mẹ mới khen. Bé chưa từng bị 9 điểm mà chỉ toàn 10 điểm. Trước tài năng và thành tích học tập tốt của bé Khánh Vân, MC Hoàng Oanh thắc mắc tại sao mẹ lại hay so sánh bé với con nhà người ta trong khi con mình đang rất giỏi.

Mẹ hay so sánh chỉ vì quá cầu toàn và đặt nhiều kỳ vọng về con

Mẹ của Khánh Vân, chị Thanh Dân, là một giáo viên. Với tính cách cầu toàn, chị mong muốn con gái mình có thể phát triển toàn diện và không “ngủ quên trên chiến thắng”. Mỗi khi so sánh Khánh Vân với người khác, chị chỉ nghĩ rằng mình đang động viên, cho con một hình mẫu để phấn đấu. Tuy nhiên, chị không nhận ra rằng những lời nói ấy đã gây tổn thương, vô tình làm Khánh Vân dần cảm thấy mình không đủ tốt.

Xuất hiện tại chương trình, chị Thanh Dân chia sẻ về tình yêu và sự hy sinh của mình dành cho Khánh Vân. Để con có thể học tập và tham gia các hoạt động nghệ thuật, chị đã đầu tư rất nhiều thời gian và công sức. Là một giáo viên với thu nhập không cao, chị luôn cố gắng tiết kiệm, thậm chí hy sinh những niềm vui riêng để Khánh Vân có được mọi điều kiện tốt nhất. Nhưng có lẽ, trong lòng chị, sự kỳ vọng quá lớn đã khiến chị vô tình quên đi việc cần lắng nghe con, cần hiểu con hơn thay vì áp đặt hình mẫu của người khác lên con mình.

Sự kết nối lại giữa hai mẹ con

Cuối chương trình, Khánh Vân lần đầu tiên dám nói lên mong muốn của mình với mẹ: “Con muốn mẹ thương con nhiều hơn, đừng so sánh con nhiều quá với người khác.” Câu nói ngắn gọn nhưng chứa đựng nỗi niềm tích tụ bao lâu nay khiến không ít khán giả xúc động. Mẹ em, chị Thanh Dân, dường như sững lại, nhận ra rằng sự kỳ vọng của mình đã vượt quá giới hạn, vô tình đẩy con vào áp lực không đáng có.

Trước lời thổ lộ của Khánh Vân, mẹ em không giấu được cảm xúc, ôm chầm lấy con và hứa sẽ thay đổi. Chị cũng tâm sự rằng chị luôn tự hào về Khánh Vân và sẽ học cách lắng nghe, thấu hiểu hơn thay vì so sánh. Những giọt nước mắt của Khánh Vân cùng vòng tay ấm áp của mẹ là cái kết đẹp cho câu chuyện đầy xúc động này.

Tác động tâm lý của trẻ đối với hành vi so sánh với “con nhà người ta”

Theo Tiến sĩ tâm lý Lê Thị Linh Trang, trường hợp của Khánh Vân không hề cá biệt mà xuất hiện ở rất nhiều gia đình. Sự so sánh tuy là một cách để cha mẹ thúc đẩy con phát triển, nhưng khi lạm dụng hoặc không cân nhắc đến cảm xúc của trẻ, lại dễ gây ra những tác động tiêu cực sâu sắc.

Theo các chuyên gia cho biết, thường xuyên bị so sánh sẽ khiến trẻ có những tác động tiêu cực đến tâm lý của trẻ. Bao gồm các dấu hiệu sau:

• Sự Tự Ti và Cảm Giác Không Xứng Đáng: Những đứa trẻ bị so sánh thường cảm thấy mình không đủ tốt, không xứng đáng với tình thương của cha mẹ. Điều này dần làm suy giảm sự tự tin, khiến trẻ không dám thử thách bản thân, không dám theo đuổi đam mê.
• Mất Kết Nối Với Gia Đình: Trẻ cảm thấy cha mẹ chỉ yêu thương mình khi đạt thành tích nhất định, dẫn đến cảm giác không được yêu thương vô điều kiện. Kết quả là trẻ sẽ dần cảm thấy gia đình không phải nơi an toàn để chia sẻ, không còn là nơi trẻ tìm kiếm sự đồng cảm và chở che.
• Tạo Áp Lực Thành Tích: Những lời so sánh khiến trẻ luôn phải sống trong áp lực đạt thành tích cao, từ đó dễ rơi vào trạng thái căng thẳng và kiệt sức. Trẻ có thể bị mất đi sự vui tươi, hồn nhiên và dễ trở nên lãnh cảm hoặc nổi loạn.
• Hình Thành Định Kiến Về Giá Trị Bản Thân: Trẻ bị so sánh thường đánh giá bản thân và người khác qua thành tích, dẫn đến cái nhìn phiến diện, giảm đi khả năng thấu hiểu và hợp tác.

Lời khuyên 

Qua câu chuyện của bé Khánh Vân và mẹ Thanh Dân, tiến sĩ Linh Trang mong rằng phụ huynh không nên so sánh con mình với “con nhà người ta”. Những lời nói ấy vô tình làm các con buồn và dễ bị tổn thương. Chúng ta có nhiều cách để khiến con mình tốt hơn, vì thế hãy là một phụ huynh thông thái để con trẻ có thể phát triển một cách tốt nhất.

Điều Con Muốn Nói tập 16 với câu chuyện của bé Khánh Vân và mẹ Thanh Dân sẽ được phát sóng vào lúc19h15 thứ Sáu 25/10/2024 trên VTV9

Xem Điều Con Muốn Nói: áp lực của anh chị trong nhà

Điều Con Muốn Nói 4: khi gia đình thiếu gắn kết