Than vãn không ích gì, mà còn làm mối quan hệ trở nên khó khăn

Than vãn có thể giúp xả stress tạm thời, nhưng khi trở thành thói quen lại gây ra nhiều hệ lụy. Nó làm tiêu hao năng lượng tích cực và ảnh hưởng đến các mối quan hệ xung quanh. 

Có nhiều người không xấu, nhưng mình gặp nhiều, nói chuyện nhiều lại cảm thấy rất mỏi mệt. Đó là những người mang năng lượng thấp, bi quan, hay than vãn.

Đôi khi họ chỉ nghĩ đơn giản muốn tìm ai đó để tâm sự, bày tỏ sự bế tắc, bất lực. Lúc đầu, với những người như vậy, tôi khá kiên nhẫn vì cảm thấy họ cần mình. Tôi lắng nghe, cố gắng đưa ra lời khuyên.

Nhưng sau nhiều lần như vậy, tôi chợt phát hiện ra, có nhiều người không phải họ không có cách vượt qua, hay thậm chí thực ra cuộc đời họ không quá khổ, quá bế tắc như họ thường nói.

Cái chung quy lại là họ muốn than vãn. Và họ không thấy rằng, việc họ than vãn không giúp gì được cho họ mà ngược lại chỉ khiến mọi việc thêm tệ hơn. Và quan trọng là người mà họ thường xuyên than vãn cảm thấy rất mệt và không còn muốn nói chuyện với họ nữa.

Than vãn: lợi bất cập hại

Than vãn thường xuất phát từ mệt mỏi, tổn thương hay cảm giác bất lực. Nhưng nghịch lý là: càng than vãn, mọi chuyện lại càng dễ tệ hơn, vì những lý do sau:

Than vãn khiến ta mắc kẹt trong cảm xúc tiêu cực: Khi than vãn, não bộ liên tục “nhai lại” vấn đề. Thay vì tìm lối thoát, ta vô thức củng cố cảm giác nạn nhân, khiến nỗi bực bội, buồn bã kéo dài và nặng thêm.

Làm giảm khả năng giải quyết vấn đề: Năng lượng dành cho việc than phiền là năng lượng bị rút khỏi việc suy nghĩ giải pháp. Ta nói nhiều về “vì sao tôi khổ”, nhưng ít dần câu hỏi “tôi có thể làm gì tiếp theo”.

Khiến người xung quanh mệt mỏi và xa cách: Ban đầu, người khác có thể lắng nghe và thông cảm. Nhưng nếu than vãn lặp đi lặp lại mà không có thay đổi, họ sẽ dần cảm thấy bất lực, thậm chí né tránh. Sự kết nối vì thế cũng rạn nứt.

Than vãn dễ biến thành đổ lỗi: Từ việc trút cảm xúc, than vãn rất dễ trượt sang đổ lỗi cho hoàn cảnh, cho người khác. Điều này làm các mối quan hệ căng thẳng hơn và khiến mâu thuẫn leo thang.

Tạo thói quen nhìn đời qua “lăng kính xám”: Khi quen than vãn, ta có xu hướng chỉ nhìn thấy điều thiếu sót, bất công, tổn thương. Ngay cả khi có điều tích cực xảy ra, não bộ cũng khó ghi nhận trọn vẹn.

Than vãn không làm nỗi đau được chữa lành: Nói ra nỗi buồn để được thấu hiểu khác với than vãn lặp đi lặp lại. Nếu chỉ dừng ở việc trút xả, cảm xúc có thể nhẹ đi một chút, nhưng gốc rễ vấn đề vẫn còn nguyên.

Điều này không có nghĩa là bạn không được chia sẻ hay than thở về những điều bất như ý trong cuộc sống. Thế nhưng, có những người chia sẻ để được hiểu, tìm hướng đi mới. Còn có những người chỉ nhắc đi nhắc lại nỗi đau mà không hề thay đổi.

Đôi khi, chỉ cần đổi một câu hỏi trong đầu từ: “Vì sao chuyện này lại xảy ra với tôi?” sang “Tôi nên làm gì để thoát khỏi tình huống này?… là mọi thứ đã bắt đầu khác đi rồi.

Tiến sĩ Nguyễn Thị Ngọc Giàu – Chuyên gia Tâm lý, nêu quan điểm:

“Khi than vãn kéo dài, chúng ta dễ rơi vào suy nghĩ tiêu cực, lo âu và phán xét, kéo theo cảm xúc thất thường, chán nản và giảm động lực. Điều quan trọng là chấp nhận rằng ai cũng có lúc tinh thần đi xuống. Khi nhận diện sớm trạng thái này, chúng ta mới có thể học cách chăm sóc và cân bằng sức khỏe tinh thần của mình”.

Để vượt qua áp lực, chúng ta cần biết cân bằng các nguồn lực. Trước hết là nguồn lực cá nhân như suy nghĩ tích cực, khả năng điều tiết cảm xúc và kỹ năng ứng phó, biết tìm sự hỗ trợ hay cho phép bản thân nghỉ ngơi khi quá tải. Bên cạnh đó, môi trường làm việc với sự hỗ trợ từ sếp và đồng nghiệp cũng là nguồn lực quan trọng. Ngoài công việc, gia đình chính là điểm tựa giúp mỗi người giảm căng thẳng và phục hồi tinh thần. 

Trong chương trình Câu Chuyện Cuộc Sống, anh T.K.L (TP.HCM), bày tỏ: “Tôi từng mất việc vì thói quen than vãn và lo sợ mọi thứ. Quản lý nói rằng sự thiếu tự tin khiến họ không dám giao việc hay tin tưởng tôi. Sau cú sốc đó, tôi nhận ra mình cần thay đổi bản thân”. 

ThS. Nguyễn Hồng Ân – Chuyên gia Tâm lý, cho rằng:

“Trước hết, mỗi người cần hiểu rõ bản thân: giá trị, khả năng, tiềm năng và cả những điều còn hạn chế để đầu tư và cố gắng đúng hướng. Quan trọng không kém là biết chấp nhận điểm yếu, nhìn mình bằng sự trắc ẩn thay vì tự trách. Từ đó, tập trung vào những điều có thể cải thiện và rèn luyện những kỹ năng chưa tốt. Khi từng bước hoàn thiện bản thân, sự tự tin sẽ dần được hình thành”.

Hiểu mình, chấp nhận mình và không ngừng rèn luyện chính là nền tảng để thoát khỏi vòng xoáy than vãn. Khi tập trung vào những điều có thể cải thiện, mỗi người sẽ dần lấy lại sự tự tin và năng lượng tích cực. Đó cũng là cách bền vững nhất để trưởng thành và tiến về phía trước.

Làm gì khi bạn là người phải chịu đựng những lời than vãn từ bạn bè, người thân

Khi bạn mệt mỏi vì phải nghe một người than vãn suốt ngày. Có những mối quan hệ không ồn ào, không cãi vã, nhưng lại khiến ta kiệt sức theo cách rất âm thầm.

Bạn không ghét người ấy. Bạn thậm chí còn thương. Chỉ là mỗi lần họ bắt đầu kể về những điều tiêu cực, bạn thấy lòng mình chùng xuống, đầu óc nặng nề, và năng lượng trong ngày dường như bị rút cạn.

Thường xuyên nghe lời than vãn sẽ khiến bạn “điên đầu”

Cảm giác đó không nói lên rằng bạn vô tâm, mà chỉ cho thấy: bạn đã nghe quá nhiều so với sức chịu đựng của mình.

Hiểu đúng về “lắng nghe”

Trong tâm lý học, lắng nghe là một hành vi mang tính chữa lành. Nhưng chỉ khi nó có giới hạn.

Khi một người liên tục than vãn mà không tìm cách thay đổi, việc lắng nghe kéo dài có thể khiến người nghe rơi vào trạng thái: mệt mỏi cảm xúc, cáu gắt ngầm, hoặc tội lỗi vì không còn đủ kiên nhẫn
Đó là lúc lắng nghe không còn chữa lành cho ai, mà bắt đầu làm tổn thương cả hai phía.

Đồng cảm không đồng nghĩa với việc gánh thay. Bạn có thể hiểu nỗi khổ của người khác,  mà vẫn thừa nhận rằng mình không đủ sức chứa thêm.

Thay vì cố an ủi bằng mọi giá, bạn có thể nhẹ nhàng chuyển hướng: “Mình nghe bạn nói và hiểu là bạn đang rất mệt. Nhưng mình cũng đang hơi quá tải, mình sợ nếu nghe tiếp thì cả hai đều nặng thêm.”

Cách nói này không phủ nhận cảm xúc của họ, chỉ là bạn thành thật với giới hạn của chính mình.

Đặt ranh giới là một kỹ năng cảm xúc cần thiết

Nhiều người ngại đặt ranh giới vì sợ bị cho là lạnh lùng. Nhưng trong tư vấn tâm lý, ranh giới được xem là dấu hiệu của sự trưởng thành cảm xúc, không phải ích kỷ. Ranh giới có thể rất đơn giản:

• giới hạn thời gian lắng nghe 
• chọn thời điểm phù hợp 
• hoặc xin phép dừng câu chuyện khi cảm thấy quá sức 

Bạn không cần giải thích quá nhiều, chỉ cần đủ rõ ràng và đủ tử tế.

Bạn không có trách nhiệm phải “sửa” người khác

Một sự thật khó chấp nhận là: không phải ai than vãn cũng đang tìm giải pháp.

Nếu bạn liên tục đóng vai người đưa lời khuyên, người kéo họ lên, bạn sẽ nhanh chóng kiệt sức khi nhận ra mọi thứ vẫn y nguyên.

Trong trị liệu tâm lý, người ta nhấn mạnh rằng: mỗi người phải tự chịu trách nhiệm cho sự thay đổi của mình.

Bạn có thể ở bên, nhưng không cần phải cứu.

Khi cần, hãy cho phép mình tạo khoảng cách

Nếu việc lắng nghe khiến bạn: mất ngủ, căng thẳng, hoặc mang theo cảm xúc nặng nề suốt ngày… thì việc giảm tiếp xúc là một lựa chọn lành mạnh.

Khoảng cách không phải là cắt đứt, mà là cách để bạn giữ lại sự bình ổn bên trong.

Lời nhắn dành cho bạn: Chăm sóc cảm xúc của người khác là điều đáng quý. Nhưng chăm sóc chính mình là điều không thể bỏ qua.

Bạn không cần trở thành người lắng nghe hoàn hảo. Chỉ cần là một người biết mình chịu được đến đâu.

Khi bạn đủ an yên, sự tử tế bạn dành cho người khác mới không biến thành gánh nặng cho chính mình.

Câu Chuyện Cuộc Sống là chương trình có thời lượng 7-9 phút khai thác thông tin đa chiều, khách quan về các vấn đề đời sống xã hội đang được công chúng quan tâm. Chương trình phát sóng vào lúc 19:50 Thứ Ba, Thứ Năm và Thứ Sáu hàng tuần trên kênh THVL1