Gia đình luôn được coi là nền tảng giáo dục đầu tiên và quan trọng nhất đối với mỗi con người. Giá trị của gia đình được hình thành qua những thói quen, hành động và ứng xử hàng ngày giữa các thành viên. Tuy nhiên, trong thời đại công nghệ phát triển, mạng xã hội đã và đang tác động mạnh mẽ đến các giá trị này.
Trong chương trình Câu Chuyện Cuộc Sống, anh Lê Duy Dương, sống tại Hà Nội, chia sẻ về sự thay đổi trong không khí gia đình: “Sau một ngày dài làm việc, điều tôi mong nhất là bữa cơm gia đình, nơi cả nhà có thể trò chuyện, cười đùa vui vẻ. Nhưng giờ, mỗi người lại chỉ chúi mắt vào điện thoại, không còn ai nói chuyện với ai. Cảm giác kết nối giữa các thành viên dần trở nên mờ nhạt”.
Chính sự xuất hiện của mạng xã hội đã làm thay đổi cách thức giao tiếp trong gia đình. Trước đây, mọi người thường chia sẻ trực tiếp qua lời nói và cảm xúc thật, nhưng giờ đây, các tương tác dần chuyển sang các nền tảng công nghệ.
Phó giáo sư – Tiến sĩ Phạm Ngọc Trung nhận xét: “Công nghệ và mạng xã hội giúp các thành viên gia đình kết nối qua nhiều hình thức đa dạng như hình ảnh, video, âm thanh, đặc biệt là với những người ở xa. Tuy nhiên, nếu quá phụ thuộc vào các công cụ này mà bỏ qua sự tương tác trực tiếp, chúng ta có thể đang mắc một sai lầm nghiêm trọng.”
Một nghiên cứu gần đây chỉ ra rằng, sự lạm dụng công nghệ và mạng xã hội có thể gây ra cảm giác cô lập trong chính gia đình của mình.
Khi mỗi người đều chú tâm vào điện thoại, các thành viên không còn thời gian để chia sẻ những câu chuyện hàng ngày, những niềm vui nhỏ bé, hay thậm chí những khó khăn cần được thấu hiểu.
Theo các chuyên gia, đặc biệt trong các gia đình đa thế hệ, vai trò của sự gắn kết thông qua giao tiếp trực tiếp là vô cùng quan trọng. Ông bà, cha mẹ và con cháu cần chia sẻ không chỉ qua lời nói mà còn bằng hành động và sự quan tâm lẫn nhau. Công nghệ có thể là công cụ hữu ích, nhưng không thể thay thế hoàn toàn sự tương tác thực sự.
Tác hại của mạng xã hội đối với các mối quan hệ, nhất là trong gia đình
Ngày càng nhiều chuyên gia cho thấy, việc sử dụng mạng xã hội mang đến nhiều tác hại cho đời sống tinh thần, đặc biệt là đối với các mối quan hệ tình cảm, xã hội. Vì thế, đã có nhiều nghiên cứu chỉ ra, việc hạn chế sử dụng mạng xã hội giúp cải thiện sức khỏe tinh thần, đặc biệt là đối với phụ nữ trẻ.
Sau đây là những ảnh hưởng của mạng xã hội đối với mối quan hệ gia đình mà các chuyên gia tâm lý học đã đúc kết:
Giảm chất lượng giao tiếp trực tiếp: Mỗi người trong gia đình có xu hướng dành nhiều thời gian trên điện thoại, lướt mạng xã hội hơn là trò chuyện trực tiếp với nhau. Điều này khiến các cuộc đối thoại trong gia đình trở nên rời rạc, thiếu sâu sắc, và dễ dẫn đến hiểu lầm do không có sự trao đổi thấu đáo.
Xao nhãng trong sinh hoạt gia đình: Mạng xã hội làm giảm sự tập trung của mọi người trong các hoạt động chung như ăn uống, xem phim hay các buổi gặp mặt gia đình. Việc liên tục kiểm tra điện thoại khiến người dùng bị mất tập trung vào những khoảnh khắc quan trọng và làm giảm sự kết nối với những người xung quanh.
Gây ra sự so sánh không lành mạnh: Thông qua mạng xã hội, nhiều người dễ bị cuốn vào việc so sánh cuộc sống gia đình mình với người khác, đặc biệt là những hình ảnh được chia sẻ hoàn hảo trên mạng. Điều này có thể tạo áp lực tâm lý, dẫn đến cảm giác bất mãn hoặc thất vọng về cuộc sống gia đình hiện tại.
Xung đột và mâu thuẫn trong gia đình: Việc lạm dụng mạng xã hội đôi khi làm nảy sinh xung đột trong gia đình. Ví dụ, cha mẹ có thể bất đồng về việc con cái dành quá nhiều thời gian trên mạng, hoặc vợ chồng có thể nghi ngờ lẫn nhau do những tương tác không minh bạch trên mạng xã hội.
Mất cân bằng giữa đời sống ảo và thực tế: Mạng xã hội đôi khi khiến con người chú trọng vào việc xây dựng hình ảnh cá nhân trên mạng hơn là duy trì mối quan hệ thực tế. Các thành viên gia đình có thể dần mất đi sự quan tâm đối với nhau, ưu tiên các mối quan hệ ảo hơn những mối quan hệ thật trong gia đình.
Tác động tiêu cực đến sức khỏe tinh thần: Việc tiếp xúc với những thông tin tiêu cực, tin giả, hoặc những tiêu chuẩn không thực tế trên mạng xã hội có thể dẫn đến lo âu, trầm cảm, và những vấn đề về tâm lý. Điều này làm ảnh hưởng đến tâm trạng và cách các thành viên đối xử với nhau trong gia đình.
Lời khuyên của các chuyên gia
Để giữ được sự gắn kết trong gia đình, các chuyên gia chia sẻ: Cha mẹ nên làm gương cho con cái bằng cách hạn chế sử dụng điện thoại thông minh khi không cần thiết, đặc biệt là trong những thời gian dành cho gia đình như bữa cơm hay buổi tối cùng nhau. Đồng thời, nên khuyến khích các hoạt động ngoài trời, thăm hỏi bạn bè, người thân, hoặc tham gia các lớp kỹ năng sống. Việc này không chỉ giúp các thành viên trong gia đình gần gũi hơn mà còn tạo cơ hội để mỗi người tự rèn luyện kỹ năng xã hội và thể chất.
Sau những giờ làm việc và học tập căng thẳng, dành thời gian cùng nhau nấu ăn, dọn dẹp, hay đơn giản là trò chuyện về ngày hôm đó sẽ mang lại cảm giác ấm áp và gắn kết. Chính những khoảnh khắc đơn giản như vậy sẽ giúp các thành viên trong gia đình cảm thấy hạnh phúc và thấu hiểu nhau hơn.
Có thể nói, việc giữ gìn và vun đắp hạnh phúc gia đình cần có sự nỗ lực của các bạn. Trong đó, giao tiếp chính là chìa khóa quan trọng của mọi mối quan hệ. Vì thế, chúng ta cần phải dành nhiều thời gian hơn cho nhau để xây dựng một gia đình hạnh phúc.
Câu Chuyện Cuộc Sống là chương trình có thời lượng 7-9 phút khai thác thông tin đa chiều, khách quan về các vấn đề đời sống xã hội đang được công chúng quan tâm. Bên cạnh đó, Câu Chuyện Cuộc Sống còn chia sẻ những ý kiến phân tích, đánh giá từ các chuyên gia, những suy ngẫm, trăn trở về các sự kiện, vấn đề trong xã hội đã, đang và sẽ diễn ra. Chương trình phát sóng vào lúc 19:50 Thứ Ba, Thứ Năm và Thứ Sáu hàng tuần trên kênh THVL1.