Trong đời sống hằng ngày, mỗi người đều ít nhiều trải qua cảm giác bị người khác “trút giận”, từ một lời nói cáu kỉnh của đồng nghiệp, sự bực dọc từ người thân cho đến những cơn giận dữ bùng phát trong đời sống vợ chồng.
Dù không phải nguyên nhân, ta vẫn trở thành “nạn nhân” hứng chịu cảm xúc tiêu cực. Điều này không chỉ để lại vết xước trong lòng mà về lâu dài còn ảnh hưởng đến sự tự tin, chất lượng mối quan hệ và cả sức khỏe tinh thần.
Khi người khác trút giận – tại sao ta bị tổn thương?
Theo các nhà tâm lý học, con người vốn có cơ chế tự bảo vệ bản thân. Khi bị ai đó trút giận, não bộ tiếp nhận tín hiệu như một mối đe dọa. Cơ thể sản sinh cortisol (hormone căng thẳng), khiến ta thấy lo lắng, tim đập nhanh, khó tập trung. Nếu tình trạng này lặp lại thường xuyên, nó dễ dẫn đến stress kéo dài, thậm chí trầm cảm.
Tiến sĩ Guy Winch (tác giả Emotional First Aid) cho rằng:
“Những lời nói giận dữ thường gây tổn thương lâu dài hơn so với một va chạm thể chất, vì não ghi nhớ và tái hiện lại chúng nhiều lần.”
Lan, 35 tuổi, nhân viên kế toán, chia sẻ: “Chồng tôi hay đem áp lực công việc về nhà. Có hôm chỉ vì bữa cơm nguội, anh ấy nổi cáu, nói những lời rất nặng. Tôi biết không phải lỗi mình, nhưng lòng tôi như thắt lại, nhiều lần mất ngủ. Cái đau không phải vì cơm nguội, mà vì cảm giác bị coi thường.”
Trong đời sống, không ít lần chúng ta stress vì công việc hay tài chính và mang về nhà trút giận lên bạn đời. Nếu điều này thỉnh thoảng mới xảy ra thì chúng ta có thể thông cảm và điều chỉnh, tránh tổn thương nhau.
Nhưng nếu tình trạng diễn ra thường xuyên, kéo dài nhiều năm, biến thành bạo lực tinh thần, thì mối quan hệ này trở nên độc hại.
Trong trường hợp đó, ly hôn có thể là lựa chọn cần thiết để bảo vệ sức khỏe tinh thần cho cả vợ/chồng và con cái.
Chuyên gia tâm lý Đỗ Thị Tuyết Mai – Trung tâm Tâm lý và Phát triển Con người NHC Việt Nam – chia sẻ: “Có nhiều yếu tố dẫn đến việc một người trút giận lên người khác. Thứ nhất là năng lực giải quyết vấn đề: khi gặp thử thách, họ thường không nhận thức được rằng mình phải chịu trách nhiệm về vấn đề đó, nên có xu hướng đổ lỗi hoặc trút giận.
Thứ hai là khả năng tự ý thức về hậu quả: nhiều người không đủ nhận thức để hiểu hành vi của mình gây ra điều gì. Thứ ba là năng lực kiểm soát cảm xúc. Ngoài ra, yếu tố môi trường cũng ảnh hưởng lớn đến hành vi này”.
Dấu hiệu nhận biết bạn đang là “nơi xả giận”
Không phải ai cũng nhận ra mình đang bị người khác trút cảm xúc tiêu cực. Một số dấu hiệu thường gặp:
- Bị chỉ trích vô lý: Những lời trách móc không dựa trên sự thật, nhưng nhắm vào bạn.
- Thái độ bùng nổ: Người kia dễ dàng nổi nóng, dù sự việc nhỏ nhặt.
- Tần suất lặp lại: Không chỉ một lần mà nhiều lần bạn trở thành “cái bao cát” cho cơn giận.
- Cảm giác kiệt sức: Sau mỗi cuộc trò chuyện, bạn thấy hụt hẫng, mệt mỏi, thậm chí muốn tránh xa.
Ai thường gây ra những tổn thương này?
Người thân, bạn đời
Trong mối quan hệ vợ chồng hay gia đình, cảm xúc tiêu cực thường xuất hiện vì sự thân thuộc. Người ta dễ cho rằng “người nhà sẽ hiểu mình” nên vô tình xả bực tức mà không để ý hậu quả.
Ngoài ra, cha mẹ cũng thường có thói quen trút giận lên con cái. Sau một ngày dài làm việc vất vả, nếu về nhà lại gặp lúc con đang ương bướng sẽ khiến cảm xúc cha mẹ bùng nổ, và dẫn đến những lời nói, hành động mất kiểm soát. Điều này khá nguy hiểm vì trẻ em rất nhạy cảm với lời nói. Một phụ huynh thường xuyên trút giận lên con có thể khiến trẻ hình thành cảm giác tội lỗi hoặc tự ti.
Bé An (12 tuổi) chia sẻ với chuyên gia: “Ba mẹ hay cãi nhau. Khi tức giận, mẹ mắng con vô cớ. Con thấy mình chẳng làm gì đúng cả.”
Các chuyên gia tâm lý chia sẻ: “Khi cha mẹ trút giận lên con, trẻ sẽ mang cảm giác bất an, thậm chí sợ hãi chính tình yêu thương. Hệ quả lâu dài có thể là rối loạn lo âu hoặc thu mình.”
Giải pháp:
- Cha mẹ cần nhận thức rằng con không phải nơi xả giận.
- Học cách tạm rời khỏi tình huống khi nóng nảy.
- Nếu lỡ làm con tổn thương, nên xin lỗi và giải thích để trẻ hiểu đó không phải lỗi của mình.
Đồng nghiệp, sếp
Môi trường công việc áp lực khiến nhiều người chọn cách trút giận lên cấp dưới hay đồng nghiệp, thay vì xử lý nguyên nhân gốc rễ.
Chị N.T.P (TP.HCM) chia sẻ: “Nhiều hôm đi làm, chỉ vì công việc của họ gặp chút vấn đề mà tôi lại bị mang ra để xả hết bực dọc. Không cần biết lỗi thuộc về ai, họ cứ trút giận hết lên tôi. Lâu dần, mình tôi thấy rất mệt mỏi, thậm chí không còn hứng thú với công việc này nữa”.
Theo nghiên cứu của Harvard Business Review, những nhân viên bị “bạo hành lời nói” thường giảm năng suất 30% và có tỷ lệ nghỉ việc cao gấp đôi so với môi trường lành mạnh.
Bạn bè
Đôi khi sự thân thiết khiến người bạn trở thành “nơi chứa rác cảm xúc”, dù không hề mong muốn.
Tổn thương tâm lý: Im lặng không phải là giải pháp lâu dài
Im lặng có thể giúp tránh một cuộc cãi vã, nhưng về lâu dài, việc “nuốt giận” khiến tâm lý bị bào mòn. Nhà tâm lý học Harriet Lerner từng nói: “Sự im lặng trong đau đớn không hàn gắn mối quan hệ, nó chỉ làm khoảng cách ngày càng lớn hơn.”
Nhiều người, sau thời gian dài hứng chịu cảm xúc tiêu cực, trở nên mất tự tin, dễ tự trách bản thân, thậm chí mang tâm lý phòng thủ với mọi mối quan hệ.
Cách xử lý khi bị trút giận
Giữ bình tĩnh để không bị cuốn theo
Điều đầu tiên là nhận ra: cơn giận không phản ánh giá trị của bạn, mà phản ánh trạng thái của người kia. Một hơi thở sâu, tạm thời lùi lại để giữ sự tỉnh táo là bước quan trọng.
Đặt ranh giới cảm xúc
- Với đồng nghiệp: có thể nói nhẹ nhàng nhưng dứt khoát, “Tôi hiểu bạn đang căng thẳng, nhưng xin đừng nói chuyện với tôi theo cách này.”
- Với vợ/chồng: chọn thời điểm khác, khi cả hai bình tĩnh, để bày tỏ “Anh/Em thấy tổn thương khi bị nói như vậy.”
Không nhận hết lỗi về mình
Thói quen tự trách chỉ khiến bạn thêm mệt mỏi. Hãy phân biệt rõ: lỗi ở hành vi của người khác, không phải ở bạn.
Gợi mở cách giao tiếp tích cực
Thay vì chỉ phản ứng, hãy tìm cơ hội trao đổi: “Khi anh/em mệt mỏi, mình có thể cùng tìm cách khác để giải tỏa, thay vì trút lên nhau.”
Tìm đến sự trợ giúp từ bên ngoài
Nếu tình trạng trút giận diễn ra liên tục, ảnh hưởng nghiêm trọng đến tinh thần hoặc gây bạo lực tinh thần/thể chất, hãy cân nhắc:
- Chia sẻ với người tin cậy (bạn bè, người thân).
- Tìm sự hỗ trợ từ chuyên gia tâm lý.
- Trong hôn nhân, có thể tham gia các buổi tư vấn đôi để cải thiện giao tiếp.
Học cách tự bảo vệ cảm xúc
Cuối cùng, điều quan trọng là nuôi dưỡng “hệ miễn dịch tinh thần”:
ThS Nguyễn Thị Mỹ Linh – Học viện Mettasoul – chia sẻ:
Điều đầu tiên chúng ta cần làm là giữ trạng thái bình tĩnh, hiểu rằng những khó khăn của đối phương đôi khi xuất phát từ thói quen hoặc khả năng kiểm soát cảm xúc chưa tốt.
Khi đã hiểu, chúng ta có thể chọn cách phản ứng bình tĩnh, thẳng thắn trao đổi để đối phương nhận ra việc thường xuyên trút giận hay bộc lộ cảm xúc tiêu cực lên người khác là không tốt và sẽ để lại hậu quả.
Nếu đã trao đổi mà họ vẫn tiếp tục, hãy giữ ranh giới an toàn cho bản thân hoặc chọn cách rời đi để không bị ảnh hưởng. Hãy chuyển hóa cảm xúc một cách lành mạnh: viết nhật ký, trò chuyện với người đáng tin cậy hoặc nhờ chuyên gia tâm lý hỗ trợ. Ngoài ra, hãy rèn luyện thể dục thể thao và duy trì lối sống lành mạnh. Điều này giúp chúng ta giữ trạng thái tinh thần ổn định”.
Lời kết
Trút giận là một phần của cảm xúc con người, nhưng biến người khác thành “thùng rác cảm xúc” là điều nguy hại. Ở góc độ cá nhân, ta cần học cách tự bảo vệ mình. Ở góc độ quan hệ, cần trao đổi thẳng thắn để tránh những tổn thương lặp lại. Và trong hôn nhân, nếu việc trút giận trở thành chuỗi dài bạo lực tinh thần, thì việc cân nhắc dừng lại không chỉ để giải thoát cho bản thân, mà còn để bảo vệ con cái khỏi một môi trường độc hại.