Lạm phát không chỉ làm thay đổi thói quen chi tiêu, mà còn khiến nhiều gia đình – đặc biệt là các gia đình có con nhỏ – phải đối mặt với những áp lực tâm lý nặng nề. Phản ứng quá mức về mặt cảm xúc trước các vấn đề tài chính đang trở nên phổ biến, khi giá cả leo thang và những bất ổn kinh tế ngày càng hiện hữu trong cuộc sống thường nhật.
Một nghiên cứu mới đây chỉ ra rằng, tác động của việc giá cả tăng không chỉ là vấn đề ngân sách mà còn ảnh hưởng sâu sắc đến tinh thần, đặc biệt với những người đang làm cha mẹ. Theo báo cáo “Sức khỏe là Tài sản” do MoneyLion và Mastercard phối hợp thực hiện, có đến 84% phụ huynh có con dưới 18 tuổi cho biết lạm phát đã ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe của họ, trong khi tỷ lệ này ở nhóm không có con chỉ là 59%.
Chi phí tăng cao không chỉ khiến các gia đình đau đầu tính toán, mà còn kéo theo cảm giác tội lỗi, kiệt sức, và căng thẳng tâm lý. Không ít phụ huynh bắt đầu tự vấn về cách nuôi dạy con, cách phản ứng của bản thân với những vấn đề tài chính, và lo lắng rằng những căng thẳng này sẽ ảnh hưởng lâu dài đến mối quan hệ của con cái với tiền bạc sau này.
Khi cảm xúc chi phối phản ứng tài chính
Tiến sĩ Ashwini Nadkarni, bác sĩ tâm thần và nhà nghiên cứu lâm sàng, nhận định:
“Một trong những cách phổ biến nhất mà những thách thức về tài chính gây ra căng thẳng là chúng kích thích sự thảm họa hóa. Mọi người có thể nhanh chóng hình dung ra kết quả tồi tệ nhất có thể xảy ra và nghĩ rằng khả năng xảy ra của nó cao hơn thực tế.”
Với những phụ huynh đang căng mình trong guồng quay “kiếm sống – nuôi con”, những phản ứng cảm xúc cao độ là điều dễ hiểu. Corritta Lewis, mẹ của một bé trai 6 tuổi, chia sẻ:
“Tôi liên tục tự hỏi liệu mình có đang làm đúng không. Với chi phí sinh hoạt tăng cao trong ba năm qua, tôi phải làm việc nhiều hơn bao giờ hết. Tôi thường xuyên phải nói ‘không phải lúc này, mẹ đang làm việc’, và rồi chợt nhận ra: nếu tôi cứ tiếp tục như vậy, thằng bé sẽ ngừng hỏi mẹ chơi cùng.”
Alli Kushner, người sáng lập ứng dụng đặt lịch chơi cùng BeeKyn, kể lại một tình huống nhỏ nhưng điển hình khi con gái mới biết đi của cô làm đổ sữa:
“Tôi ra cửa hàng mua nửa gallon sữa giá gần 10 đô. Khi con bé chỉ uống vài ngụm rồi đổ phần còn lại vào bồn rửa, tôi như nghe thấy một tiếng hét bên trong: ‘Con có biết cái này tốn bao nhiêu tiền không?’ Nhưng rõ ràng, con bé không thể biết điều đó vì nó còn đang học về nguyên nhân và kết quả.”
Kushner thừa nhận:
“Khi quá căng thẳng, chúng ta có xu hướng gán ghép cảm xúc vào những thứ mà bình thường mình không làm. Tôi phải tự nhắc mình rằng hành vi đó của con không phải là cố ý, mà là một phần của quá trình học hỏi. Tôi muốn dạy con mình biết lưu tâm mà không khiến trẻ cảm thấy tội lỗi vì lãng phí thực phẩm. Tôi giảm khẩu phần ăn, giữ lại đồ thừa khi có thể và cố gắng giữ được cái nhìn tổng thể hơn.”
Tại Việt Nam, những năm gần đây, lạm phát tăng cao, kinh tế khó khăn cũng ảnh hưởng nghiêm trọng đến những gia đình trẻ người Việt. Tỷ lệ sinh con thấp ở những thành thị lớn là một minh chứng rõ nét cho điều này.
Chị Lan (TP.HCM), công chức và mẹ của hai con nhỏ, cho biết: “Trước đây đi chợ khoảng 200 nghìn là đủ bữa cơm cho cả nhà. Giờ giá rau, thịt tăng chóng mặt, 300 nghìn cũng chưa chắc đủ. Mình phải cắt bớt đồ ăn vặt cho con, và chỉ dám nấu những món cơ bản”.
Giáo dục và nhà ở – Những trụ cột bị lung lay
Dưới áp lực lạm phát, không chỉ là tiền chợ hay giá nhiên liệu tăng, mà những quyết định dài hạn về giáo dục và nhà ở cũng khiến cha mẹ trăn trở. Angela Simoes, một cố vấn truyền thông độc lập tại California, đang cân nhắc việc cho con gái du học:
“Ngay cả học phí của một trường công cũng trở nên quá đắt đỏ. Gia đình tôi đang xem xét cho con học đại học ở Bồ Đào Nha. Chúng tôi có quốc tịch kép nên điều đó khả thi và tài chính có thể chịu được.”
Tuy nhiên, Simoes thừa nhận dù đã tính toán để tối ưu chi phí, gánh nặng tài chính vẫn không dừng lại:
“Thuế và bảo hiểm vẫn tiếp tục tăng và điều đó thực sự đáng sợ.”
Trong khi đó, Mandi St. Germaine, mẹ của bốn người con và là huấn luyện viên chương trình giảng dạy, chia sẻ về áp lực chi phí giáo dục và chất lượng trường công suy giảm:
“Chúng tôi phải cân nhắc giữa việc chuyển sang trường tư – dù học phí rất cao – hoặc chấp nhận chất lượng thấp hơn ở trường công.”
Gia đình đông con và áp lực sinh tồn
Áp lực còn lớn hơn với những gia đình đông con như Richard Robbins, người vừa đón đứa con thứ chín. Anh cho biết:
“Có những sáng thức dậy, tôi tự hỏi: mình phải làm gì để giữ cho cả gia đình này không sụp đổ về mặt tài chính?”
Robbins và vợ từng xây dựng và bán hai doanh nghiệp, hiện đang khởi động dự án kinh doanh mới. Tuy nhiên, thực tế kinh tế khó khăn đã khiến mọi kế hoạch trở nên chật vật:
“Các nhà cung cấp liên tục hết hàng. Giá cả tăng đến mức vô lý mà không báo trước. Trí tuệ nhân tạo đã thay đổi toàn bộ bối cảnh tiếp thị, buộc chúng tôi phải tái cấu trúc doanh nghiệp.”
Dù vậy, Robbins vẫn cố gắng giữ tinh thần lạc quan:
“Chúng tôi coi đây là thử thách kế tiếp để vượt qua, và nó sẽ giúp các con có kỹ năng và khả năng phục hồi tốt hơn.”
Cha mẹ cần làm gì để bảo vệ sức khỏe tinh thần cho con cái?
Trong bối cảnh kinh tế bấp bênh, cha mẹ không chỉ phải lo về tài chính mà còn phải giữ gìn sức khỏe tinh thần cho chính mình và con cái. Họ vừa phải tính toán trong đầu, vừa kiềm chế cảm xúc trong lòng – tất cả trong khi thiếu không gian và sự hỗ trợ thích đáng.
Nhiều phụ huynh đang cố gắng dạy con về sự kiên cường, nhưng vẫn không để lộ ra nỗi sợ hãi của mình. Đó là một sự cân bằng khó khăn – giữa việc sống thực tế với các giới hạn tài chính và giữ cho con cái có một môi trường cảm xúc an toàn.
Lời kết
Lạm phát là một thực tế không thể tránh, nhưng cách các gia đình đối mặt với nó phản ánh nhiều điều hơn là chỉ về tiền bạc. Đó là câu chuyện về tình yêu thương, trách nhiệm, và cả sự tổn thương khi không thể làm được những điều mình mong muốn cho con. Hiểu rõ những phản ứng cảm xúc trong thời điểm này, và học cách quản lý chúng, có thể là bước đầu tiên giúp cha mẹ vượt qua khó khăn – không chỉ để tồn tại, mà còn để nuôi dưỡng một thế hệ biết cách đứng vững trong nghịch cảnh.
Nguồn
