Hôm trước, mình đã có một bài chia sẻ về việc cha mẹ nên làm gì nếu con mình bị bắt nạt. Hôm nay, mình muốn chia sẻ thêm một góc nhìn khác. Đó là bạn sẽ làm gì nếu phát hiện ra con mình chính là kẻ bắt nạt đó?
Nhiều ba mẹ thường chỉ lo khi con bị bắt nạt, mà ít khi chuẩn bị tâm thế nếu chính con mình lại là người gây ra hành vi bắt nạt. Trong thực tế, nếu phát hiện sớm và có cách can thiệp đúng, trẻ có thể thay đổi tích cực và học được cách sống tử tế, tôn trọng người khác.
Câu chuyện không của riêng ai
Một buổi chiều, chị Hạnh – mẹ của bé lớp 5 – nhận được cuộc gọi từ cô giáo chủ nhiệm. Giọng cô giáo có phần ngập ngừng: “Chị ạ, dạo này con hay trêu chọc, thậm chí xô đẩy các bạn trong lớp. Có bạn đã khóc và không dám ngồi cạnh con nữa. Mong chị cùng nhà trường trao đổi để tìm cách giúp con.”
Chị Hạnh bàng hoàng. Trong mắt chị, con trai vốn là một cậu bé thông minh, lanh lợi, đôi khi nghịch ngợm nhưng không đến mức “bắt nạt bạn bè”. Thế nhưng, khi đối diện với sự thật, chị thấy lòng nặng trĩu: Nếu con mình là người gây ra nỗi sợ hãi cho bạn, thì mình phải làm sao?
Câu chuyện của chị Hạnh không phải là cá biệt. Rất nhiều phụ huynh từng bất ngờ khi phát hiện con mình chính là “người đi bắt nạt” chứ không phải “nạn nhân”. Và quan trọng hơn cả, cách ba mẹ phản ứng trong tình huống này sẽ quyết định rất lớn đến việc con có thay đổi tích cực hay trở nên hung hăng, khó kiểm soát hơn.
Vì sao con lại trở thành người bắt nạt?
Theo các chuyên gia tâm lý, hành vi bắt nạt của trẻ không đơn giản chỉ vì “nghịch ngợm” hay “ham vui”, mà thường xuất phát từ nhiều nguyên nhân sâu xa.
- Ảnh hưởng từ môi trường gia đình
Trẻ lớn lên trong một gia đình có nhiều mâu thuẫn, nơi cha mẹ thường xuyên cãi vã hoặc sử dụng bạo lực, sẽ dễ học theo cách ứng xử đó. Một lời quát tháo, một cú tát hay những lần bị so sánh, coi thường cũng có thể gieo vào con suy nghĩ rằng “muốn mạnh mẽ thì phải áp đặt và kiểm soát người khác”.
- Nhu cầu được chú ý, khẳng định bản thân
Nhiều trẻ bắt nạt vì muốn nổi bật trước bạn bè. Khi thấy bạn bè sợ hãi hoặc nghe theo mình, con cảm thấy mình “có quyền lực”. Đó cũng là một cách để bù đắp sự thiếu tự tin hoặc cảm giác bị bỏ quên trong gia đình.
- Thiếu kỹ năng quản lý cảm xúc
Trẻ có thể nóng tính, dễ tức giận và không biết cách giải quyết mâu thuẫn. Thay vì tìm lời nói hoặc thỏa hiệp, con chọn cách dùng sức mạnh để giải quyết.
- Ảnh hưởng từ môi trường bên ngoài
Những trò chơi điện tử, bộ phim hành động, thậm chí là video trên mạng xã hội… đều có thể khiến trẻ “thần tượng hóa” những nhân vật mạnh mẽ, nhưng lại áp dụng sai trong thực tế.
Dấu hiệu nhận biết con là người bắt nạt
Không phải lúc nào trẻ cũng thừa nhận hành vi của mình. Nhiều khi, ba mẹ chỉ phát hiện thông qua lời kể của giáo viên hoặc bạn bè. Một số dấu hiệu gợi ý:
- Con hay trêu chọc, đặt biệt danh khó nghe cho bạn.
- Có hành động giành đồ chơi, xô đẩy, đánh bạn.
- Thích điều khiển trò chơi, bắt các bạn phải làm theo ý mình.
- Thường xuyên bị phàn nàn rằng “không ai muốn chơi cùng”.
- Khi bị nhắc nhở, con cho rằng mình “chỉ đùa thôi” và không thấy sai.
Ba mẹ nên làm gì khi con bắt nạt bạn?
1. Bình tĩnh và đối diện với sự thật
Nhiều phụ huynh phản ứng dữ dội khi nghe con bị tố là “đầu gấu” trong lớp. Họ xấu hổ, tức giận, thậm chí phủ nhận: “Con tôi ngoan lắm, chắc do bạn kia bịa đặt”. Thực tế, việc chối bỏ hay mắng mỏ chỉ khiến con giấu giếm hành vi của mình kỹ hơn.
Điều quan trọng là giữ bình tĩnh, lắng nghe thông tin từ thầy cô và đối thoại với con. Hãy hỏi con:
- “Con nghĩ gì khi bạn khóc?”
- “Nếu đổi lại, con là người bị trêu chọc thì sẽ cảm thấy thế nào?”
Đặt con vào vị trí của bạn để con dần hiểu rằng hành vi của mình gây ra tổn thương cho người khác.
2. Dạy con sự đồng cảm
Đồng cảm là chìa khóa để giảm hành vi bắt nạt. Ba mẹ có thể kể cho con những câu chuyện về tình bạn, về việc cùng nhau vượt khó, hoặc đơn giản là hỏi: “Nếu con đang buồn mà không ai chơi cùng, con sẽ thấy thế nào?”
Một số ba mẹ còn khuyến khích con viết thư xin lỗi hoặc trực tiếp nói lời xin lỗi bạn. Điều này không chỉ giúp con nhận trách nhiệm mà còn tập cho con kỹ năng hàn gắn mối quan hệ.
3. Đặt giới hạn rõ ràng
Trẻ cần biết rằng bắt nạt là hành vi không được chấp nhận. Ba mẹ nên thống nhất những nguyên tắc cụ thể, ví dụ:
- Nếu con tái phạm, con sẽ mất quyền xem tivi trong một ngày.
- Nếu con biết kiềm chế và chơi hòa thuận, con sẽ được thưởng một buổi đi chơi.
Quan trọng là hình phạt phải mang tính xây dựng, không phải đánh mắng hay làm con cảm thấy mình “xấu xa”.
4. Hướng con đến những hành vi tích cực
Một đứa trẻ bắt nạt thường có nhiều năng lượng, thích thể hiện. Thay vì kìm hãm, ba mẹ có thể định hướng con:
- Cho con tham gia các môn thể thao như bóng đá, võ thuật để giải tỏa năng lượng.
- Khuyến khích con làm “lãnh đạo tích cực” trong nhóm, như phân công nhiệm vụ trong trò chơi, giúp bạn yếu hơn thay vì áp đặt.
Khi được ghi nhận ở khía cạnh tích cực, con sẽ bớt tìm kiếm quyền lực thông qua bắt nạt.
5. Phối hợp với nhà trường
Sự phối hợp giữa gia đình và nhà trường là yếu tố then chốt. Nếu ba mẹ chỉ nhắc nhở ở nhà nhưng ở trường không có sự giám sát, con sẽ dễ tái phạm. Hãy trao đổi với giáo viên chủ nhiệm để:
- Thống nhất cách ứng xử khi con bắt nạt bạn.
- Theo dõi sự tiến bộ và phản hồi thường xuyên cho gia đình.
- Khuyến khích con tham gia hoạt động tập thể để tăng tinh thần gắn kết.
Các chuyên gia tâm lý và xã hội chia sẻ: “Trẻ bắt nạt không phải vì con hư, mà vì con thiếu kỹ năng. Nếu chỉ phạt mà không dạy, trẻ sẽ càng hung hăng hơn.”. Một nghiên cứu của Hiệp hội Tâm lý học Mỹ (APA) cũng cho thấy: những đứa trẻ bắt nạt thường có nguy cơ gặp vấn đề về quan hệ xã hội và cảm xúc trong tương lai. Nếu được can thiệp sớm, khả năng thay đổi và trưởng thành sẽ cao hơn nhiều.
Kết
Nếu một ngày bạn phát hiện con mình là người bắt nạt bạn bè, hãy nhớ rằng điều đó không có nghĩa con bạn “xấu” hay “mất dạy”. Đó chỉ là tín hiệu cho thấy con đang thiếu kỹ năng, thiếu sự dẫn dắt.
Thay vì xấu hổ hay giận dữ, hãy coi đây là cơ hội để dạy con một bài học lớn về lòng nhân ái, sự đồng cảm và cách đối xử tử tế. Một đứa trẻ biết sửa sai, biết cảm thông sẽ trưởng thành mạnh mẽ và trở thành người bạn đáng tin cậy trong mắt mọi người.
Giáo dục con không chỉ là dạy con học giỏi, mà còn là dạy con làm người. Và đôi khi, những lần vấp ngã chính là nền tảng để con học cách đứng lên và trưởng thành.
