Chỉ cần thay đổi một điều rất nhỏ trong cách nghĩ, bạn có thể thấy cuộc sống — và cả những mối quan hệ quanh mình — trở nên dịu dàng hơn rất nhiều.
Đó là sự khác biệt giữa giả định điều tốt nhất và giả định điều tệ nhất về người khác — hay còn gọi là “diễn giải hào phóng nhất” (MGI – Most Generous Interpretation) và “diễn giải hẹp hòi nhất” (LGI – Least Generous Interpretation).
Có lẽ bạn từng rơi vào tình huống này: Con bạn gắt gỏng, không nghe lời. Một người bạn đến trễ buổi hẹn. Hay đồng nghiệp nói năng khiến bạn thấy khó chịu.
Và phản ứng đầu tiên của bạn là gì?
“Con đang hỗn với mình.”
“Bạn chẳng tôn trọng thời gian của mình.”
“Đồng nghiệp thật ích kỷ.”
Theo tiến sĩ Becky Kennedy, nhà tâm lý học lâm sàng và tác giả cuốn Good Inside: A Guide to Becoming the Parent You Want to Be, phần lớn chúng ta đều có xu hướng giả định điều tệ nhất về người khác – điều mà bà gọi là LGI (Least Generous Interpretation).
“Chúng ta lớn lên trong môi trường nơi hành vi xấu thường bị gắn với ý định xấu, hoặc với việc ai đó là người tồi,” bà nói.
Ngay cả với các nhà tâm lý học, phản xạ ấy vẫn rất mạnh mẽ.
“Khi con tôi phớt lờ hoặc cáu gắt với tôi, phản ứng đầu tiên của tôi luôn là: ‘Nó đang thách thức mình. Nó không tôn trọng mình.’”
Nhưng sau nhiều năm nghiên cứu và thực hành, Kennedy học cách dừng lại để tự hỏi:
“Chúng ta có thể suy nghĩ hào phóng, và diễn giải hành động này một cách tích cực hơn. Có thể con mệt. Có thể con đang bị quá tải. Có thể con chưa có đủ ngôn ngữ để diễn tả cảm xúc, nên hành vi mất kiểm soát là cách duy nhất để cho tôi biết con đang gặp chuyện gì.”
Và chính khoảnh khắc tạm dừng đó — giữa phản ứng và lý trí — đã thay đổi cách bà nhìn mọi thứ.
Diễn giải hào phóng: khi ta nhìn con bằng sự tò mò thay vì phán xét
Theo Kennedy, MGI (Most Generous Interpretation) không chỉ là một mẹo nuôi dạy con, mà là một kỹ năng sống.
Nó giúp ta tách biệt giữa con người và hành vi của họ.
“Khi ta dùng MGI với trẻ, ta đang trở thành người lớn tò mò và thấu cảm – đúng kiểu người mà ta mong con mình sẽ trở thành sau này,” bà nói.
Trẻ học được rằng, ai cũng có thể sai, và đằng sau một hành vi xấu thường có điều gì đó sâu xa hơn.
Khi trẻ hiểu rằng chúng có thể tò mò về hành vi của mình thay vì bị phán xét, sự tò mò đó sẽ giúp chúng suy ngẫm, sửa sai và trưởng thành.
Còn xấu hổ và đổ lỗi – ngược lại – chỉ khiến ta mắc kẹt.
Không chỉ với trẻ nhỏ, mà cả với người lớn
Tư duy này cũng hữu ích trong mọi mối quan hệ.
Trong các cặp đôi, việc chọn cách nhìn hào phóng hơn có thể giúp xoa dịu hiểu lầm, hàn gắn sau những tổn thương.
Nhà trị liệu Brendan Yukins, chuyên viên xã hội lâm sàng tại The Expansive Group, chia sẻ rằng anh thường hỏi các cặp đôi trong trị liệu:
“Bạn có thực sự cảm thấy đối phương có ác ý không?”
Phần lớn, khi ta tự hỏi câu này, ta nhận ra “diễn giải hẹp hòi” chỉ là ảo ảnh do não tạo ra để tự bảo vệ khỏi bị tổn thương.
“Nhận ra rằng người kia đang cố gắng hết sức để yêu mình – dù vụng về – có thể mang lại sự chữa lành sâu sắc,” Yukins nói.
Cách nhìn này cũng giúp ta bao dung hơn với bạn bè.
Ví dụ, khi bạn thân đến trễ buổi cà phê, LGI sẽ khiến bạn nghĩ “Cô ấy chẳng coi trọng mình.”
Còn MGI sẽ là: “Có thể cô ấy đang phải xoay xở quá nhiều thứ.”
Chỉ một thay đổi nhỏ như thế thôi cũng đủ khiến bạn cảm thấy nhẹ nhõm, thấu hiểu và kết nối hơn.
Khi nào nên “ngừng diễn giải hào phóng”?
Tuy vậy, không phải lúc nào “diễn giải hào phóng” cũng thích hợp.
Theo Yukins, LGI là một phản xạ tự nhiên được lập trình trong não mỗi khi ta nghĩ điều tệ nhất về người khác.
“Nó là biểu hiện của sự lo lắng khi ta phải tin tưởng,” anh nói. “Nhưng việc thử thách những niềm tin tiêu cực đó là rất cần thiết.”
Anh chia sẻ một cách đơn giản để giúp não “thả lỏng”:
“Trong đời tôi, nếu ai đó đến trễ, tôi nghĩ rằng họ… bị người ngoài hành tinh bắt cóc.”
“Nó thêm chút hài hước, khiến não tôi mở lòng hơn và không sa vào bực bội.”
Tuy nhiên, Yukins cũng nhấn mạnh: đôi khi bạn phải ngừng bào chữa cho những hành động của người khác — nhất là khi họ thường xuyên thiếu tôn trọng hoặc làm tổn thương bạn.
“Trong các mối quan hệ lạm dụng, người gây tổn thương thường yêu cầu người khác tiếp tục cho họ MGI, ngay cả khi họ chỉ đáng nhận LGI,” anh nói.
Nếu bạn nhận thấy ai đó đang cố ý làm hại mình, hãy đặt ranh giới:
“Có thể bạn nên để tin nhắn cuối cùng không cần hồi đáp, hoặc dành thời gian đó để chăm sóc bản thân,” Yukins khuyên.
Tập cho tâm trí mình trở nên dịu dàng hơn
Theo các chuyên gia, MGI là một “cơ bắp” cần được rèn luyện mỗi ngày.
“Chúng ta phải tập trong những khoảnh khắc yên bình, để khi cơn giận hay hiểu lầm đến, ta có thể sử dụng nó một cách tự nhiên,” Kennedy nói.
Việc luyện tập MGI không phải là lừa dối bản thân rằng ai cũng tốt, mà là để chính bạn nhận ra, qua trải nghiệm thực tế, rằng phần lớn con người đều có ý định tốt.
Và điều kỳ diệu là, khi bạn bắt đầu nhìn người khác bằng ánh mắt bao dung hơn, bạn cũng học được cách nhẹ nhàng với chính mình.
“Khi lòng tin từng bị tổn thương, bản năng của ta là luôn nghĩ điều tệ nhất,” Yukins nói. “Nhưng nếu cứ mãi như vậy, cuối cùng ta cũng sẽ bắt đầu nghi ngờ cả bản thân — và thế giới quanh ta trở nên nhỏ bé, ngột ngạt hơn.”
Bắt đầu ngay hôm nay
Lần tới, khi ai đó làm bạn tổn thương, hãy thử dừng lại một nhịp và hỏi:
“Đâu là cách diễn giải hào phóng nhất ở đây?”
Có thể người kia đang mệt.
Có thể họ đang sợ hãi.
Hay đơn giản, họ chỉ là con người — đôi khi yếu đuối, vụng về, nhưng vẫn đang cố gắng hết sức.
Và biết đâu, chính khi bạn chọn tin vào điều tốt đẹp ấy, mọi mối quan hệ – và cả cuộc sống của bạn – sẽ trở nên nhẹ nhàng hơn.
Nguồn
