Con trẻ vốn rất đáng yêu, nhưng khi cha mẹ phát hiện con biết nói dối, họ thường giật mình, băn khoăn và thậm chí tức giận vì không hiểu con đã học thói xấu đó từ khi nào. Nếu không uốn nắn kịp thời, điều này sẽ ảnh hưởng không nhỏ đến sự phát triển nhân cách cũng như sự thành công của trẻ trong tương lai.
Trong chương trình Câu Chuyện Cuộc Sống phát sóng vào lúc 19:50 Thứ Ba, Thứ Năm và Thứ Sáu hàng tuần trên kênh THVL1, em Nguyễn Anh Khôi (TP.Hà Nội) chia sẻ: “Con làm bài được 7,5 điểm, nhưng con về nói mẹ là con được 8 điểm, vì mẹ nói là con mà bị điểm dưới 8 thì mẹ sẽ phạt”.
Trong tất cả các hành vi, nói dối có thể được xem là một trong những hành vi đầu tiên từ độ tuổi mẫu giáo trở lên. Trẻ em bắt đầu nói dối vì nhiều lý do, và điều này ngày càng tăng khi lớn hơn. Nói dối có thể trở thành một thói quen xấu khi trẻ xem đó là cách hiệu quả để thoát khỏi rắc rối hoặc trốn tránh trách nhiệm.
Chị Lê Thùy Dung, phụ huynh học sinh, cho biết: “Đầu tiên, tôi sẽ phải tìm hiểu tại sao bạn ấy nói dối. Có phải là vì bạn ấy sợ bị phạt hay có lý do nào khác? Mình sẽ nói chuyện với bạn ấy và luôn nhắc nhở rằng mẹ sẽ không phạt con vì chuyện đó, mà mẹ sẽ phạt con vì chuyện nói dối. Như vậy, các bạn sẽ luôn thành thật. Sau đó, tìm hướng giải quyết cùng với bạn ấy, động viên và không trách mắng bạn ấy vì lỗi đó, mà giúp bạn hiểu tại sao lại gây ra lỗi và cách giải quyết”.
Anh Vũ Quang Anh, chuyên gia đào tạo kỹ năng sống, chia sẻ: “Tình huống trẻ em nói dối xuất hiện khá phổ biến ở các gia đình. Đầu tiên, chúng ta phải tìm hiểu nguyên nhân cụ thể tại sao các bạn lại nói dối. Thường thì có hai nguyên nhân chính, thứ nhất là do phản ứng của bố mẹ khi các bạn ấy nói thật. Chúng ta thử nhớ lại những lần các bạn ấy nói thật, phản ứng của bố mẹ về vấn đề điểm số như thế nào? Nếu điểm thấp, bố mẹ có thể quát mắng, thậm chí đánh các bạn ấy. Do sợ cảm giác đó, các bạn ấy nói dối để tránh bị phạt và mắng”.
Khi phát hiện con nói dối, cha mẹ không nên quát mắng con ầm ĩ. Việc lập tức quát mắng chất vấn sẽ làm con hoảng sợ và lần sau có thể còn nói dối nhiều hơn. Cha mẹ nên giải thích cho con biết về những hậu quả của việc nói dối, bao gồm cả sự mất lòng tin từ người khác và hậu quả tiêu cực mà hành động của họ có thể gây ra. Đồng thời, giúp con hiểu giá trị của sự thành thật, trung thực và trách nhiệm.
Ba mẹ nên làm gì khi phát hiện con mình nói dối
1. Giữ bình tĩnh
- Không phản ứng quá mạnh: Khi phát hiện con nói dối, hãy cố gắng giữ bình tĩnh và tránh la mắng hoặc trừng phạt ngay lập tức. Một phản ứng quá mạnh có thể làm trẻ sợ hãi và khiến chúng không muốn chia sẻ thật thà hơn.
- Hít thở sâu: Trước khi đối thoại với con, hãy hít thở sâu để giữ cho tâm trạng bình tĩnh và kiểm soát được cảm xúc của mình.
2. Hiểu nguyên nhân
- Tìm hiểu lý do: Hãy tìm hiểu xem tại sao con lại nói dối. Trẻ em thường nói dối vì nhiều lý do, bao gồm sợ bị phạt, muốn thu hút sự chú ý, hay do cảm thấy áp lực. Hiểu được nguyên nhân sẽ giúp bạn có cách xử lý phù hợp hơn.
- Đặt câu hỏi mở: Thay vì hỏi những câu có thể dễ dàng nhận được câu trả lời “có” hoặc “không”, hãy đặt những câu hỏi mở để khuyến khích con chia sẻ nhiều hơn. Ví dụ, “Con có thể kể cho mẹ nghe chuyện gì đã xảy ra không?”.
3. Dạy về giá trị của sự thật
- Giải thích tầm quan trọng của việc nói thật: Nói với con về những giá trị của sự thật, như sự tin tưởng, lòng trung thực, và những hậu quả tích cực của việc nói thật.
- Dùng ví dụ thực tế: Sử dụng những câu chuyện hoặc ví dụ thực tế để minh họa cho con thấy hậu quả của việc nói dối và lợi ích của việc nói thật.
4. Khuyến khích và khen ngợi sự trung thực
- Khuyến khích sự trung thực: Tạo môi trường mà con cảm thấy an toàn khi nói thật, ngay cả khi sự thật đó không phải là điều bạn muốn nghe.
- Khen ngợi khi con nói thật: Khi con trung thực, hãy khen ngợi và động viên để con cảm thấy việc nói thật là điều đúng đắn và được đánh giá cao.
5. Thiết lập hậu quả hợp lý
- Hậu quả hợp lý: Nếu con tiếp tục nói dối, hãy thiết lập những hậu quả hợp lý và liên quan trực tiếp đến hành vi nói dối đó. Tránh những hình phạt quá nặng nề hoặc không liên quan.
- Giúp con học từ sai lầm: Hãy giải thích rõ ràng lý do tại sao hành vi của con là sai và làm thế nào con có thể sửa chữa nó trong tương lai.
6. Làm gương cho con
- Trung thực trong hành vi của mình: Hãy làm gương bằng cách luôn trung thực trong lời nói và hành động của mình. Trẻ em thường học từ hành vi của cha mẹ, vì vậy việc bạn trung thực sẽ là một tấm gương tốt cho con.
7. Tạo môi trường giao tiếp mở
- Khuyến khích giao tiếp: Tạo môi trường mà con cảm thấy thoải mái khi chia sẻ mọi chuyện với cha mẹ mà không sợ bị phán xét hay trừng phạt.
- Lắng nghe và thấu hiểu: Hãy lắng nghe con một cách chân thành và thấu hiểu, đồng thời tôn trọng cảm xúc và ý kiến của con.
Việc phát hiện con nói dối là một cơ hội để bạn giáo dục và giúp con hiểu được tầm quan trọng của sự trung thực. Bằng cách xử lý một cách bình tĩnh, hiểu biết và khéo léo, bạn không chỉ giúp con nhận ra sai lầm mà còn xây dựng được mối quan hệ tin cậy và trung thực giữa cha mẹ và con cái.