Trong thời đại công nghệ phát triển mạnh mẽ, trợ lý ảo và các ứng dụng AI đã trở thành “người bạn quen thuộc” trong nhiều gia đình.
Chúng giúp kể chuyện ru ngủ, nhắc lịch học, gợi ý cách ứng xử hay thậm chí phân tích cảm xúc của trẻ. Những tiện ích đó thật sự hữu ích – nhưng khi cha mẹ quá phụ thuộc, sợi dây kết nối giữa gia đình và con trẻ lại vô tình bị nới lỏng.
Công nghệ AI giờ xuất hiện ở khắp nơi: công việc, giải trí, giáo dục… Nhiều cha mẹ xem trợ lý AI như người hỗ trợ đáng tin cậy trong việc dạy con học. Nhưng cũng có không ít người sớm nhận ra mặt trái của việc dựa dẫm quá nhiều vào các thiết bị này.
Chị L.T.H (TP.HCM) chia sẻ:
“Tôi bận nên cài chương trình học tiếng Anh bằng AI cho con. Ban đầu con thích lắm, nhưng học một thời gian thì lì hẳn, ít trò chuyện với tôi hơn trước. Tôi lo lắm.”
Tiến sĩ Nguyễn Nữ Việt Anh – Trưởng khoa Xã hội học, Trường ĐH KHXH&NV (ĐHQG TP.HCM) – phân tích rằng:
Những câu trả lời của AI được tổng hợp từ vô số loại thông tin, và không phải nguồn nào cũng chính xác. Điều quan trọng là cha mẹ cần giúp trẻ biết thẩm định thông tin và kiểm soát cách trẻ sử dụng công nghệ.
Theo bà, cha mẹ nên đồng hành khi con học, tạo cơ hội để trẻ hỏi – cha mẹ giải thích – và cùng nhau kiểm chứng thông tin.
Trợ lý AI: Cẩn thận, đừng đánh đổi những giá trị quan trọng chỉ vì sự tiện lợi
Sự tiện lợi đôi khi đánh đổi bằng những khoảnh khắc gắn kết
Chỉ vài thao tác chạm, trợ lý ảo có thể giúp trẻ học ngoại ngữ, nghe kể chuyện hay tập nhận biết. Nhưng khi cha mẹ để màn hình thay thế thời gian trò chuyện và lắng nghe con, những khoảnh khắc quý giá ấy dần bị mất đi.
Anh Nguyễn Minh Trung (TP.HCM) – một chuyên gia IT – nhìn nhận mặt tích cực:
“Nhờ các ứng dụng AI, con tôi tiến bộ nhanh hơn và ba mẹ cũng giảm nhiều áp lực.”
Nhưng sự tiện lợi ấy cũng đi kèm những rủi ro mà chuyên gia tâm lý muốn cảnh báo.
Trẻ có thể mất kết nối cảm xúc với cha mẹ
Tiến sĩ tâm lý Nguyễn Thị Thúy cho biết:
Khi cha mẹ phụ thuộc vào công nghệ, trẻ cũng dần mất đi kết nối cảm xúc thật sự với người lớn.
-
Trẻ ít tương tác, ít nói chuyện với cha mẹ
-
Dễ lệ thuộc vào thiết bị
-
Giảm hứng thú với vận động, đọc sách, hoạt động ngoài trời
Đáng lo hơn, ngay cả cha mẹ cũng có thể bị lệ thuộc. Khi chỉ dựa vào những lời khuyên trên mạng mà thiếu quan sát con hằng ngày, cha mẹ dễ mắc sai lầm trong giáo dục vì không hiểu đúng cảm xúc và hoàn cảnh của trẻ.
“Nhiều cha mẹ chỉ nhận ra điều đó khi mối quan hệ đã rạn nứt và họ trở nên bế tắc trong việc dạy con”, bà nói.
Tiến sĩ Thúy phân tích thêm:
Khi trẻ dành quá nhiều thời gian cho công nghệ mà thiếu sự đồng hành của cha mẹ, trẻ vẫn học, vẫn vui nhưng nụ cười ấy lại hướng về một giọng nói trong chiếc máy, không phải người thân.
Những câu hỏi mà con lẽ ra cần ánh mắt khích lệ của cha mẹ lại được trả lời bằng giọng đọc lập trình sẵn.
Và khi công nghệ trở thành “người bạn thân” nhất, cha mẹ có nguy cơ trở thành… người đứng ngoài cuộc đời của con.
Cha mẹ cần làm gì để công nghệ trở thành công cụ – không phải người thay thế?
1. Giới hạn thời gian sử dụng thiết bị
2. Tương tác trực tiếp với con mỗi ngày
Muốn dạy con phải hiểu con – và chỉ có thể hiểu khi:
-
trò chuyện
-
chơi cùng
-
quan sát
-
lắng nghe
Những điều tưởng nhỏ ấy lại là nền tảng để cha mẹ nhận ra cảm xúc, khó khăn và mong muốn thật sự của trẻ.
Công nghệ có thể giỏi – nhưng không thể yêu thương thay cha mẹ
Một ứng dụng có thể đọc truyện hay hơn, trả lời nhanh hơn, dạy kỹ năng giỏi hơn.
Nhưng không thể thay thế ánh mắt dịu dàng, cái ôm an ủi hay cách cha mẹ dành thời gian cho con.
Trẻ em cần tri thức – nhưng còn cần hơn một điều: sự hiện diện của cha mẹ.
Công nghệ chỉ thật sự có ý nghĩa khi nó giúp gia đình gần nhau hơn, chứ không khiến mỗi người chìm trong thế giới riêng của mình.
Xem thêm trên chương trình Câu Chuyện Cuộc Sống phát sóng vào lúc 19:50 Thứ Ba, Thứ Năm và Thứ Sáu hàng tuần trên kênh THVL1.