Dạy kỹ năng sống cho trẻ từ sớm giúp con tự lập và thành công 

Cha mẹ nào cũng mong con mình khỏe mạnh và tạo điều kiện tốt nhất để con phát triển. Tuy nhiên bên cạnh việc chăm sóc để con phát triển, học hành giỏi hơn thì việc giúp con định hướng xây dựng và phát triển kỹ năng sống cơ bản cũng rất quan trọng. 

Dưới đây là những kỹ năng sống thiết yếu mà cha mẹ nên hướng dẫn con từ sớm:

1. Kỹ năng tự phục vụ bản thân

• Tự mặc quần áo, buộc dây giày.
• Chuẩn bị bữa ăn đơn giản, rửa chén bát sau khi ăn.
• Sắp xếp đồ dùng cá nhân gọn gàng.

2. Kỹ năng giao tiếp và ứng xử

• Biết cách chào hỏi, cảm ơn, xin lỗi.
• Lắng nghe người khác, không ngắt lời khi họ đang nói.
• Cách bày tỏ suy nghĩ, cảm xúc của mình một cách lịch sự.

3. Kỹ năng giải quyết vấn đề

• Học cách suy nghĩ trước khi hành động.
• Biết tìm cách xử lý khi gặp khó khăn, thay vì chỉ trông chờ vào người khác.
• Tập đặt câu hỏi và tìm ra nguyên nhân của một vấn đề.

4. Kiểm soát cảm xúc

• Học cách bình tĩnh khi tức giận, thất vọng.
• Biết diễn đạt cảm xúc của mình thay vì la hét, ăn vạ.
• Hiểu rằng cảm xúc tiêu cực là bình thường, nhưng cần có cách thể hiện phù hợp.

5. Kỹ năng tài chính cơ bản

• Biết giá trị của đồng tiền và cách tiết kiệm.
• Phân biệt giữa nhu cầu và mong muốn.
• Hiểu tầm quan trọng của việc chi tiêu hợp lý.

6. Tự vệ và an toàn

• Nhớ số điện thoại của ba mẹ, địa chỉ nhà.
• Biết cách thoát hiểm khi gặp tình huống nguy hiểm (cháy, động đất…).
• Không đi theo người lạ, không nhận quà từ người không quen biết.

7. Làm việc nhóm

• Hợp tác với bạn bè, biết chia sẻ và nhường nhịn.
• Biết lắng nghe và tôn trọng ý kiến người khác.
• Giải quyết mâu thuẫn trong nhóm một cách văn minh.

8. Sử dụng công nghệ một cách thông minh

• Hiểu những rủi ro khi dùng internet và mạng xã hội.
• Biết kiểm soát thời gian sử dụng điện thoại, máy tính.
• Học cách đánh giá thông tin, không tin vào mọi thứ trên mạng.

9. Chịu trách nhiệm

• Hiểu rằng mỗi hành động đều có hậu quả.
• Biết nhận lỗi khi làm sai và tìm cách sửa chữa.
• Không đổ lỗi cho người khác, không trốn tránh trách nhiệm.

10. Kỹ năng tư duy phản biện

• Biết đặt câu hỏi trước khi tin vào một điều gì đó.
• Học cách nhìn nhận vấn đề từ nhiều góc độ.
• Không a dua theo đám đông, biết tự đưa ra quyết định.

Khi dạy con những kỹ năng này, cha mẹ không chỉ giúp con tự lập hơn mà còn giúp con có sự tự tin, linh hoạt và bản lĩnh để đối mặt với cuộc sống sau này.

Làm sao để rèn luyện kĩ năng sống cho con ngay khi còn nhỏ?  

Bà Trần Thị Quế Chi (Viện phó Viện Nghiên cứu Khoa học Giáo dục và Đào tạo) trong chương trình Câu Chuyện Cuộc Sống cho biết: “Mình khẳng định rằng việc dạy kỹ năng sống cho trẻ từ sớm là một điều rất quan trọng và cần thiết. Về việc dạy sớm cho trẻ em sẽ mang lại những lợi ích không nhỏ cụ thể như tự tin trong cuộc sống, tăng sự giao tiếp trong xã hội, giúp giảm căng thẳng, lo âu và cuối cùng là giúp trẻ biết quản lý thời gian khoa học”. 

ThS Nguyễn Văn Sang (Phó khoa Khoa học xã hội, Trường Đại học Quốc tế Hồng Bàng) chia sẻ: “Trước hết phải gần gũi và tâm sự với các cháu, đồng thời phải hiểu được ý thích của con mình, đó là những cái mà chúng ta nên khuyến khích con em mình tham gia”. 

1. Dạy qua trải nghiệm thực tế

✔ Không làm thay, hãy hướng dẫn con làm

• Khi con muốn tự mặc quần áo, hãy để con thử, dù có mất thời gian.
• Khi con muốn giúp nấu ăn, hãy cho con làm những việc nhỏ như rửa rau, bày bàn.
• Khi con gặp khó khăn, đừng vội giải quyết giúp mà hãy đặt câu hỏi gợi ý để con tự suy nghĩ cách xử lý.

✔ Tạo cơ hội để con rèn luyện kỹ năng

• Cho con tự chọn quần áo, chuẩn bị cặp sách trước khi đi học.
• Để con tự mua đồ nhỏ tại cửa hàng, học cách giao tiếp với người bán.
• Hướng dẫn con tự sắp xếp phòng ngủ, đồ chơi sau khi chơi xong.

2. Dạy con bằng cách làm gương

Trẻ em học chủ yếu qua quan sát, vì vậy cha mẹ cần làm gương trong hành động:

• Muốn con lịch sự, hãy nói “cảm ơn” và “xin lỗi” trước.
• Muốn con biết kiểm soát cảm xúc, cha mẹ cũng cần bình tĩnh khi giải quyết vấn đề.
• Muốn con có thói quen tiết kiệm, hãy thể hiện cách chi tiêu hợp lý.

3. Trò chuyện và khuyến khích con đặt câu hỏi

• Hỏi con về những tình huống xảy ra hằng ngày: “Nếu con bị lạc, con sẽ làm gì?”, “Nếu ai đó lạ mặt cho con kẹo, con có nhận không?”
• Khuyến khích con đưa ra ý kiến của mình thay vì áp đặt.
• Lắng nghe và giải thích một cách kiên nhẫn, không phủ nhận suy nghĩ của con.

4. Cho con tham gia các hoạt động tập thể

• Khuyến khích con tham gia các nhóm học tập, câu lạc bộ, hoạt động ngoại khóa để rèn luyện kỹ năng làm việc nhóm và giao tiếp.
• Đăng ký cho con tham gia các lớp học kỹ năng như bơi lội, sơ cứu, nấu ăn, cắm trại để con học cách tự lập.

5. Dạy con cách quản lý tài chính từ nhỏ

• Hướng dẫn con phân biệt giữa “cần” và “muốn” khi mua sắm.
• Cho con một khoản tiền tiêu vặt nhỏ và hướng dẫn cách tiết kiệm, chi tiêu hợp lý.
• Dạy con cách lập kế hoạch mua đồ chơi hoặc món đồ yêu thích thay vì đòi hỏi ngay lập tức.

6. Giúp con rèn luyện khả năng kiểm soát cảm xúc

• Khi con tức giận, thay vì mắng, hãy hướng dẫn con hít thở sâu, đếm từ 1-10 trước khi nói.
• Dạy con cách diễn đạt cảm xúc bằng lời nói thay vì la hét hay khóc lóc.
• Kể cho con nghe những câu chuyện về cách người khác vượt qua khó khăn và kiên nhẫn giải quyết vấn đề.

7. Hướng dẫn con cách giải quyết vấn đề

• Khi con gặp một tình huống khó, hãy giúp con xác định vấn đề và tìm ra hướng giải quyết thay vì chỉ nói “Con sai rồi.”
• Hỏi con: “Con nghĩ mình có thể làm gì để tốt hơn?” thay vì chỉ trích.
• Dạy con cân nhắc hậu quả của từng quyết định trước khi hành động.

8. Dạy con về an toàn và tự vệ

• Nhắc con ghi nhớ số điện thoại ba mẹ, địa chỉ nhà.
• Dạy con cách từ chối người lạ: “Không, cháu không quen chú/cô.”
• Hướng dẫn con cách ứng phó khi bị lạc hoặc gặp nguy hiểm: tìm nơi đông người, nhờ nhân viên an ninh hoặc người lớn đáng tin cậy giúp đỡ.

9. Hướng dẫn con sử dụng công nghệ thông minh

• Giới hạn thời gian sử dụng thiết bị điện tử, không để con “nghiện” điện thoại, máy tính.
• Dạy con cách chọn lọc thông tin trên mạng, không tin vào mọi thứ đọc được.
• Hướng dẫn con cách bảo vệ thông tin cá nhân, không chia sẻ thông tin riêng tư với người lạ.

10. Kiên nhẫn và khích lệ con thay vì ép buộc

• Mỗi đứa trẻ có tốc độ học hỏi khác nhau, không nên so sánh con với bạn bè.
• Khi con làm tốt, hãy khen ngợi để tạo động lực: “Con tự dọn đồ chơi rất tốt, ba mẹ rất vui.”
• Khi con làm sai, đừng chỉ trích, hãy giúp con hiểu lý do và học từ lỗi lầm.

Khi con có thể tự làm những việc cá nhân, cha mẹ sẽ không cần tốn quá nhiều thời gian để nhắc nhở hay giúp đỡ. Điều này không chỉ giúp con tự tin hơn mà còn giúp gia đình giảm bớt căng thẳng, tạo ra môi trường tích cực hơn cho cả cha mẹ và con cái.